Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2013, Blaðsíða 20

Sandkorn
Þ
að er vor í lofti á Íslandi.
Helmingur kjósenda kvað
upp þann úrskurð að flokkar
sem lofa skuldaniðurfellingu
og skattalækkunum skyldu
hafa sigur. Fólkið í landinu kaus með
kreditkortinu. Það er augljóst að gangi
loforð Sjálfstæðisflokks og Fram­
sóknarflokks eftir mun fara ferskur
blær um íslenskt efnahagslíf. Mörg
heimili munar um að fá nokkurra
milljóna skuldaniðurfellingu. Og allan
almenning munar um að fá skatta­
lækkun af ýmsum toga.
Vandinn er hins vegar sá að það
er ekki hægt að gera allt fyrir alla. Í
stað fjármuna sem fara út verða að
koma tekjur á móti. Sjálfstæðismenn
hafa bent á að með skattalækkunum
örvist efnahagslífið. Þetta er rétt að
einhverju marki. Málið snýst um að
forðast öfgar og finna þann meðal­
veg sem gefur af sér hagvöxt og hækk­
ar með heilbrigðum hætti skattatekj­
ur ríkisins. En það gerist ekki á einu
augabragði. Myllurnar mala hægt. Það
gilda í rauninni sömu lögmál og í al­
mennum fyrirtækjarekstri. Hægfara
bati er farsælli en stökkbreytingar sem
gjarnan leiða af sér kollsteypur. Ný rík­
isstjórn mun þurfa að skera harkalega
niður í opin berum rekstri. Annað er
óumflýjanlegt.
Boðuð skuldalækkun Framsóknar­
flokksins náði inn að hjartarótum
kjósenda. Það er mál manna að sú leið
kunni að vera ágætlega fær ef Alþingi
og ríkisstjórn sýna þá staðfestu sem
þarf í samskiptum við þá sem greind­
ir hafa verið sem hrægammar og eiga
þá fjármuni sem mynda snjóhengju
íslensks efnahagslífs. Vandinn kann
að liggja í þeim gríðarlegu vænting­
um sem kjósendur bera til aðgerð­
anna. Þar er stutt í vonbrigðin ef á
daginn kemur að lítið verður til skipt­
anna fyrir þá. Flestir sjá loforð Fram­
sóknarflokksins sem 20 prósenta
niðurfellingu á húsnæðisskuldum sem
flokkurinn hefur áréttað á landsfund­
um sínum.
Nýjasta skilgreining Sigmundar
Davíðs Gunnlaugssonar er að leið­
rétta verði forsendubrest vegna hruns­
ins. Svo virðist sem formaðurinn vilji
opna og útvíkka kosningaloforðið með
þessum hætti. En menn skulu athuga
að forsendubresturinn nær til allra
skulda almennings sem tengdar eru
vísitölu. Og ástæða þess að jarðvegur­
inn var svo móttækilegur fyrir kosn­
ingaloforðinu var sú að fyrirtæki og
útrásarmenn hafa fengið gríðarlegar
afskriftir á skuldum á sama tíma og
venjulegt fólk hefur setið hjá
Það er augljóst að loforð Fram­
sóknarflokksins verða að vera í önd­
vegi ef flokkurinn á að fara í ríkis­
stjórn. Sannfærandi skuldalækkun
verður að koma til. Annað væru svik
við kjósendur. Hin leiðin er sú að Sjálf­
stæðisflokkurinn myndi ríkisstjórn
til vinstri og skattalækkunarleið hans
verði í öndvegi. Innan Sjálfstæðis­
flokksins er veruleg andstaða við að
skrifa upp á loforð Framsóknar. Þar er
litið á málið sem sjóðheita kartöflu.
Ef Bjarni Benediktsson treystir sér
ekki til að skrifa upp á kosningavíxil
Framsóknarflokksins á hann fulla
möguleika á því að fá Samfylkingu
og hugsanlega Bjarta framtíð til að
mynda með sér ríkisstjórn.
Það skýrist á næstu vikum hvaða
flokkar taka við stjórnartaumunum.
Niðurstaðan er enn óljós. Eina sem
er víst er að annaðhvort Bjarni Bene­
diktsson eða Sigmundur Davíð Gunn­
laugsson taka við forsætisráðuneytinu.
Sú niðurstaða gæti líka orðið að þeir
skiptu kjörtímabilinu með sér eins
og gerðist í síðustu ríkisstjórn Fram­
sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks.
Í kosningabaráttunni voru sett fram
stærri útgjaldaloforð en venjan er til.
Eins konar uppboðsmarkaður mynd­
aðist þar sem yfirboðin streymdu
fram. Það verður mikilvægasta verk­
efni íslenskra fjölmiðla á næstu miss­
erum að fylgjast vandlega með því
hvort ráðandi flokkar standi við stóru
orðin. Vonandi marka liðnar kosn­
ingar upphaf þess að flokkar standi
undanbragðalaust við loforð sín.
Stóll Vigdísar
n Innan Framsóknar­
flokksins gætir spennu um
það hverjir verði ráðherr­
ar flokksins ef til kemur. Á
meðal augljósra kosta er að
Vigdís Hauksdóttir, oddviti
flokksins í Reykjavík suð­
ur, fengi sinn stól í þakk­
lætisskyni fyrir að hafa fest í
sessi þingsæti sitt í Reykja­
vík. En Vigdís á sína and­
stæðinga innan flokks sem
munu reyna að bregða fyrir
hana fæti. Það hugnast ekki
öllum að Vígdís verði ráð­
herra.
Hættur í pólitík
n Á meðal þeirra sem
höfðu ekki erindi sem erf­
iði í kosn­
ingunum var
Guðmundur
Franklín
Jónsson
með flokk
sinn Hægri
græna.
Flokkurinn varð fyrir áfalli
þegar í ljós kom að formað­
urinn var ekki kjörgeng­
ur og varð að víkja af lista.
Sjálfur er Guðmundur
Franklín hinn brattasti en
mun hafa ákveðið að hætta
að mestu pólitískum af­
skiptum og jafnvel flytja úr
landi.
Formaðurinn í
skotlínunni
n Árni Páll Árnason, for­
maður Samfylkingar, á ekki
sjö dagana sæla nú þegar
helmingur
þingflokks­
ins er horf­
inn á braut.
Margir
kenna for­
manninum
um ófarirnar
og heimta uppgjör. Það er
því nokkuð víst að sótt verð­
ur að Árna ef hann víkur
ekki sjálfviljugur. Búist er
við að Jóhönnuarmurinn
leggi fljótlega til atlögu í því
skyni að koma að sínum
manni á formannsstólnum.
Skilaboð frá Gulla
n Sveinn Andri Sveinsson,
lögmaður og kvennaljómi,
er fótgöngu­
liði Guð­
laugs Þórs
Þórðarsonar,
þingmanns
Sjálfstæðis­
flokksins.
Sveinn er
ómyrkur í máli um niður­
stöðu kosninganna. „Ár­
angur Sjálfstæðisflokksins
er gersamlega óviðunandi,“
er haft eftir honum á Eyj­
unni. Talið er víst að þarna
séu á ferðinni skilaboð frá
Guðlaugi Þór til Bjarna
Benediktssonar formanns
flokksins um að axla sín
skinn og láta öðrum eftir
formennskuna í Sjálfstæðis­
flokknum.
Þessi náttúruumræða finnst
mér komin út í tóma vitleysu
Við erum
hundsvekkt
Brynjari Níelssyni finnst of mikið mál gert úr Lagarfljóti. – Harmageddon Margrét Tryggvadóttir um kosningarnar. – DV
Skattar og skuldir„Ný ríkisstjórn
mun þurfa að
skera harkalega niður
„Líklegt virðist,
að niðurfær-
sla skulda á kostnað
skattgreiðenda verði
mun umfangsminni en
Framsókn lofaði fyrir
kosningar.
Hvað tekur nú við?
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
20 3.–5. maí 2013 Helgarblað
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
Ú
rslit lýðræðislegra kosninga
eru ævinlega fagnaðarefni.
Fögnuðurinn stafar ekki af
því, að úrslitin horfi ævin­
lega til framfara, enda getur
það hæglega komið fyrir, að kjósend­
ur láti freistast til að taka ranga stefnu,
jafnvel norður og niður. Það er þeirra
réttur og verður aldrei frá þeim tek­
inn. Nei, fögnuðurinn stafar af hinu,
að úrslitin eru óvefengjanleg. Lýð­
ræði felst í því, að engum leyfist und­
ir neinum kringumstæðum að taka
fram fyrir hendurnar á kjósendum.
(Þessa reglu braut Alþingi að vísu fyr­
ir nokkru, þegar það ákvað að salta
þjóðaratkvæðagreiðsluna um nýju
stjórnarskrána.)
Vantraust
Síðasta kjörtímabil kallaði Alþingi yfir
sig meira vantraust kjósenda en áður
hefur mælzt. Kannanir sýna, að níu
af hverjum tíu kjósendum vantreystu
Alþingi. Hlutfallið var sjö af hverjum
tíu fyrir hrun. Þetta gerðist þrátt fyrir
meiri endurnýjun þingheims í kosn­
ingunum 2009 en dæmi eru um frá
fyrri tíð. Vandinn var sá, að endurnýj­
unin átti sér að langmestu leyti stað
á forsendum gömlu stjórnmálaflokk­
anna og innan vébanda þeirra. Nýir
þingmenn spruttu úr jarðvegi gömlu
flokkanna frekar en utan flokkanna.
Sú endurnýjun á Alþingi, sem nú er
í vændum, er sama marki brennd.
Gömlu flokkarnir verða alls ráðandi
á þinginu sem fyrr með nýjar kenni­
tölur.
Ábyrgð
Sú hætta vofir nú yfir, að búsáhalda­
byltingin fjari út, án þess að stjórn­
málaflokkarnir fáist til að viðurkenna
ábyrgð sína á hruninu nema að litlu
leyti og án þess að Alþingi sjái ástæðu
til að virða eigin ályktanir um að draga
lærdóma af hruninu og eigin heit­
strengingar um nýja stjórnarskrá.
Sú hætta blasir nú við, að Sjálfstæð­
isflokkur og Framsókn, sem mesta
ábyrgð báru á hruninu m.a. með spill­
tri einkavæðingu bankanna, dragi þá
ályktun af úrslitum kosninganna, að
kjósendur hafi nú tekið þá í sátt. Sumir
kynnu að ganga enn lengra og álykta
sem svo, að úrslitin jafngildi samsekt­
arviðurkenningu kjósenda og leysi
stjórnmálamenn og jafnvel banka­
menn undan ábyrgð á hruninu. Því
geti flokkarnir nú að loknum kosn­
ingum barið sér á brjóst og þótzt vera
lausir allra mála eftir þeirri reglu, að
enginn ber ábyrgð, ef allir bera ábyrgð.
Þessu fylgir jafnframt hætta á, að
dómsmál gegn þeim, sem grunaðir
eru um lögbrot í aðdraganda hruns­
ins, verði látin fjara út líkt og Alþingi lét
fjara undan rannsókn á einkavæðingu
bankanna og hugsanlega sekt fyrnast.
Hættan er sú, að þeir, sem sízt skyldi,
þykist á endanum ekki hafa neitt að
læra af hruninu. Þá er næsta víst, að
sagan mun endurtaka sig með nýjum
kollsteypum eða jafnvel nýju hruni. Ís­
land gæti þá orðið endanlega viðskila
við Norðurlönd í efnahagslegu tilliti.
Efnahagslegt lastabæli
Ekki er enn vitað, hvers konar ríkis­
stjórn verður mynduð á næstunni.
Hitt er næsta víst, að eigi Framsókn
aðild að stjórninni, svo sem eðli­
legt hlýtur að teljast í ljósi úrslitanna,
þá mun stjórnin eiga tveggja kosta
völ: að efna loforðið, sem Framsókn
gaf kjósendum um lausn á skulda­
vanda heimilanna skattgreiðendum
að kostnaðarlausu, eða svíkja loforðið.
Ef Framsókn reynir að efna loforðið
um að færa niður skuldir heimilanna
ríkissjóði að kostnaðarlausu, mun
brátt koma ljós, að það er ekki hægt
nema með því að hleypa verðbólg­
unni aftur á skrið án verðtryggingar
og setja efnahagslífið þá um leið í bál
og brand með gamla laginu. Verð­
bólga er að sönnu gamalreynd aðferð
til skuldajöfnunar, en hún á ekki vel
við í alræmdu verðbólgubæli, þar sem
stjórnvöld hafa síðustu 20 árin keppt
að því með misjöfnum árangri að ná
tökum á verðbólgunni. Hinn kostur
Framsóknar er að svíkja loforðið, ann­
aðhvort með því að hætta við að færa
niður skuldir heimilanna skattgreið­
endum að kostnaðarlausu eða með
því að færa niður skuldirnar á kostn­
að ríkisins, enda er Íbúðalánasjóður
í eigu ríkisins umsvifamesti húsnæð­
islánveitandinn. Líklegt virðist, að
niðurfærsla skulda á kostnað skatt­
greiðenda verði mun umfangsminni
en Framsókn lofaði fyrir kosningar.
Ekki er gott að vita, hvor þessara
tveggja undankomuleiða Framsókn­
ar myndi mælast verr fyrir meðal
kjósenda. Hitt má telja víst, að næstu
misseri verða viðburðarík, enda bíða
nýrrar ríkisstjórnar erfið verkefni,
sem vandséð er, að gömlu flokkarn­
ir hafi nokkra burði til að leysa, sé
framganga þeirra á fyrri tíð höfð til
marks. Fortíð gömlu flokkanna lofar
ekki góðu um framhaldið. En sýnum
þeim samt þolinmæði og óskum þeim
blessunar. Þjóðin kaus þá og situr
uppi með þá.