Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2013, Blaðsíða 19

Erlent 19Helgarblað 3.–5. maí 2013
n Serbía og Kosovo semja frið eftir mikil illindi n Mun greiða götu Serbíu inn í ESB
Fjendur semja Frið
Í
árhundruð hafa Serbar og Kosovo-
Albanir verið fjendur. En nú er nóg
komið og búið að handsala frið
á milli þessara fornu óvina. Með
samningnum er stigið mikilvægt
skref í átt til þess að Serbía viðurkenni
sjálfstæði Kosovo, sem lýst var yfir árið
2008 og Ísland hefur viðurkennt. Þing
Serbíu samþykkti samningagerðina
með yfirgnæfandi meirihluta.
Flókin púðurtunna
Eins og allt í „púðurtunnunni á
Balkanskaga“ eins og svæðið við
gömlu Júgóslavíu er gjarnan kallað, er
mál þetta flókið og á sér mörg hund-
ruð ára sögu. En í grundvallaratriðum
hefur það verið þannig að Serbar hafa
löngum litið niður á íbúa Kosovo, sem
að langstærstum hluta eru Kosovo-Al-
banar. En til að flækja málið, þá líka lít-
ill minnihluti Serba, sem býr í Kosovo
og hluti friðarsáttmálans milli deilu-
aðila er að virða eigi réttindi þeirra.
Flestir Serbar búa í borginni Mitrovica
og þar búa líka Albanir, í albanska
hluta borgarinnar. Hún hefur oftar en
ekki logað í illdeildum og alþjóðasam-
félagið hefur þurft að passa upp á að
þar syði ekki allt upp úr. Serbar eru að-
eins átta prósent af íbúum Kosovo.
Hjartað á Svartþrastarvöllum
Rétt eins og við Íslendingar teljum
hjarta okkar lands vera á Þingvöllum,
þá álíta Serbar hjarta Serbíu vera á
Svartþrastarvöllum (Kosovo Polje) í
Kosovo. Þar fór fram mikill bardagi
á milli kristinna Serba og Ottómana
(Tyrkja, múslima) árið 1389. Leið-
togi Serbanna, Lazar, hlaut þar píslar-
vættisdauða. Ottómanar náðu völdum
og héldu þeim á svæðinu þar til veldi
þeirra hrundi árið 1923 og Tyrkland
nútímans tók við undir stjórn Kemals
Ataturk.
Viðvarandi spenna og stríð
Undir Júgóslavíu Jóseps Tító, hins
fræga skæruliðaforingja og kommún-
ista, var staða Kosovo aldrei fullkom-
lega til jafns við hin lýðveldi landsins
(t.d. Slóveníu og Króatíu) og olli þetta
mikilli spennu meðal Kosovo-Albana
og Serba, sem tilheyrðu stærsta lýð-
veldinu og voru „herraþjóðin“ innan
þessa sambandslýðveldis. Júgóslavía
leið undir lok eftir skelfilegt borgara-
stríð á árunum 1991–1995, sem var
daglega í blóðugum fréttatímum fjöl-
miðla. Eftir það jukust enn frekar kröfur
Kosovo-Albana um sjálfstæði. Slobod-
an Milosevic (leiðtogi Serba og helsti
ábyrgðarmaður borgarastríðsins) lét
her sinn og öryggislögreglu stunda
þjóðernishreinsanir í Kosovo á árun-
um 1996–1998 og frá 1998–1999 var
þar fullt stríð milli Serba og Frelsis-
hers Kosovo (Kosovo Liberation Army,
KLA), sem einnig framdi grimmdar-
verk. Þessu lauk með inngripi NATO
og sprengjuherferðar bandalagsins
gegn Serbíu. Meðal annars voru gerð-
ar loftárásir á höfuðborgina, Belgrad.
Pútín ósáttur
Eftir lok Kosovo-stríðsins var svæðinu
stjórnað af Sameinuðu þjóðunum,
en í kjölfar kosninga 2007 komst fyrr-
verandi leiðtogi KLA, Hasim Thaci til
valda. Serbar tóku ekki þátt í kosn-
ingunum í mótmælaskyni. Ári síðar
lýsti Kosovo yfir sjálfstæði og nú hafa
um 100 ríki viðurkennt það. Rússar
mótmæltu kröftuglega, enda banda-
menn Serba frá alda öðli og trú-
bræður innan rétttrúnaðarkirkjunn-
ar. Vladímir Pútín, forseti Rússlands,
hefur kallað sjálfstæði Kosovo „skelfi-
legt fordæmi.“
Fjöður í hatt ESB
Samningurinn sem forsætisráðherrar
Kosovo og Serbíu samþykktu þann
19. apríl síðastliðinn er talinn vera
diplómatískur sigur fyrir Catherine
Ashton, sem er yfir utanríkisþjónustu
ESB og hafði milligöngu í málinu.
Samningurinn ýtir líka úr vegi mikilli
hindrun á aðildarviðræðum Serbíu
við ESB. Eins og kunnugt er hefur
Króatía lokið við aðildarsamning að
ESB og verður 28. aðildarríki sam-
bandsins. Kosovo stefnir einnig á
aðild, en er ekki komið með stöðu
„kandídatslands“ og ekki er komin
dagsetning á hvenær Kosovo getur
hafið aðildarviðræður við ESB. Það
eru því kannski ákveðnar líkur á að
Serbía og Kosovo verði 29. og 30.
aðildarríki ESB. n
Gunnar Hólmsteinn Ársælsson
blaðamaður skrifar
Leiðin greið? Engu líkara er en að
Hasim Thaci, leiðtogi Kosovo, sé að
vísa veginn, eftir sögulega friðar­
samninga milli Serbíu og Kosovo. Ivica
Dacic, forsætisráðherra t.v., Catherine
Ashton, yfirmaður utanríkis mála ESB,
og Alexander Vershbow, frá NATO,
voru viðstödd undirritun þessa mikil­
væga samkomulags.
D
anskur sjónvarpsþáttur hefur
verið gagnrýndur harðlega en
í honum afklæða konur sig á
meðan tveir karlar ræða sín á
milli kosti og galla vaxtarlags þeirra.
Konurnar ganga inn á sjónvarps-
settið í baðslopp og standa fyrir fram-
an karlana tvo sem sitja í sófa á móti
þeim.
Konurnar fara síðan úr baðsloppn-
um á meðan stjórnandi þáttarins,
Thomas Blachman, sem einnig kom
með hugmyndina að þættinum, met-
ur vaxtarlag kvennanna ásamt öðrum.
Þátturinn þykir niðurlægjandi fyrir
konur og gagnrýnendur gefa ekki
mikið fyrir þær skýringar að markmið-
ið sé að eyða staðalímyndum. Danska
ríkissjónvarpið ætlar ekki að taka þátt-
inn af dagskrá. „Við erum með þátt
sem sýnir hvað körlum finnst og kven-
mannslíkama. Hvað er rangt við það?“
spyr Sofia Fromberg dagskrárstjóri en
þátturinn er sýndur á DR2. n
Konur metnar
n Umdeilt sjónvarpsefni DR2