Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2013, Page 19
Erlent 19Helgarblað 3.–5. maí 2013
n Serbía og Kosovo semja frið eftir mikil illindi n Mun greiða götu Serbíu inn í ESB
Fjendur semja Frið
Í
árhundruð hafa Serbar og Kosovo-
Albanir verið fjendur. En nú er nóg
komið og búið að handsala frið
á milli þessara fornu óvina. Með
samningnum er stigið mikilvægt
skref í átt til þess að Serbía viðurkenni
sjálfstæði Kosovo, sem lýst var yfir árið
2008 og Ísland hefur viðurkennt. Þing
Serbíu samþykkti samningagerðina
með yfirgnæfandi meirihluta.
Flókin púðurtunna
Eins og allt í „púðurtunnunni á
Balkanskaga“ eins og svæðið við
gömlu Júgóslavíu er gjarnan kallað, er
mál þetta flókið og á sér mörg hund-
ruð ára sögu. En í grundvallaratriðum
hefur það verið þannig að Serbar hafa
löngum litið niður á íbúa Kosovo, sem
að langstærstum hluta eru Kosovo-Al-
banar. En til að flækja málið, þá líka lít-
ill minnihluti Serba, sem býr í Kosovo
og hluti friðarsáttmálans milli deilu-
aðila er að virða eigi réttindi þeirra.
Flestir Serbar búa í borginni Mitrovica
og þar búa líka Albanir, í albanska
hluta borgarinnar. Hún hefur oftar en
ekki logað í illdeildum og alþjóðasam-
félagið hefur þurft að passa upp á að
þar syði ekki allt upp úr. Serbar eru að-
eins átta prósent af íbúum Kosovo.
Hjartað á Svartþrastarvöllum
Rétt eins og við Íslendingar teljum
hjarta okkar lands vera á Þingvöllum,
þá álíta Serbar hjarta Serbíu vera á
Svartþrastarvöllum (Kosovo Polje) í
Kosovo. Þar fór fram mikill bardagi
á milli kristinna Serba og Ottómana
(Tyrkja, múslima) árið 1389. Leið-
togi Serbanna, Lazar, hlaut þar píslar-
vættisdauða. Ottómanar náðu völdum
og héldu þeim á svæðinu þar til veldi
þeirra hrundi árið 1923 og Tyrkland
nútímans tók við undir stjórn Kemals
Ataturk.
Viðvarandi spenna og stríð
Undir Júgóslavíu Jóseps Tító, hins
fræga skæruliðaforingja og kommún-
ista, var staða Kosovo aldrei fullkom-
lega til jafns við hin lýðveldi landsins
(t.d. Slóveníu og Króatíu) og olli þetta
mikilli spennu meðal Kosovo-Albana
og Serba, sem tilheyrðu stærsta lýð-
veldinu og voru „herraþjóðin“ innan
þessa sambandslýðveldis. Júgóslavía
leið undir lok eftir skelfilegt borgara-
stríð á árunum 1991–1995, sem var
daglega í blóðugum fréttatímum fjöl-
miðla. Eftir það jukust enn frekar kröfur
Kosovo-Albana um sjálfstæði. Slobod-
an Milosevic (leiðtogi Serba og helsti
ábyrgðarmaður borgarastríðsins) lét
her sinn og öryggislögreglu stunda
þjóðernishreinsanir í Kosovo á árun-
um 1996–1998 og frá 1998–1999 var
þar fullt stríð milli Serba og Frelsis-
hers Kosovo (Kosovo Liberation Army,
KLA), sem einnig framdi grimmdar-
verk. Þessu lauk með inngripi NATO
og sprengjuherferðar bandalagsins
gegn Serbíu. Meðal annars voru gerð-
ar loftárásir á höfuðborgina, Belgrad.
Pútín ósáttur
Eftir lok Kosovo-stríðsins var svæðinu
stjórnað af Sameinuðu þjóðunum,
en í kjölfar kosninga 2007 komst fyrr-
verandi leiðtogi KLA, Hasim Thaci til
valda. Serbar tóku ekki þátt í kosn-
ingunum í mótmælaskyni. Ári síðar
lýsti Kosovo yfir sjálfstæði og nú hafa
um 100 ríki viðurkennt það. Rússar
mótmæltu kröftuglega, enda banda-
menn Serba frá alda öðli og trú-
bræður innan rétttrúnaðarkirkjunn-
ar. Vladímir Pútín, forseti Rússlands,
hefur kallað sjálfstæði Kosovo „skelfi-
legt fordæmi.“
Fjöður í hatt ESB
Samningurinn sem forsætisráðherrar
Kosovo og Serbíu samþykktu þann
19. apríl síðastliðinn er talinn vera
diplómatískur sigur fyrir Catherine
Ashton, sem er yfir utanríkisþjónustu
ESB og hafði milligöngu í málinu.
Samningurinn ýtir líka úr vegi mikilli
hindrun á aðildarviðræðum Serbíu
við ESB. Eins og kunnugt er hefur
Króatía lokið við aðildarsamning að
ESB og verður 28. aðildarríki sam-
bandsins. Kosovo stefnir einnig á
aðild, en er ekki komið með stöðu
„kandídatslands“ og ekki er komin
dagsetning á hvenær Kosovo getur
hafið aðildarviðræður við ESB. Það
eru því kannski ákveðnar líkur á að
Serbía og Kosovo verði 29. og 30.
aðildarríki ESB. n
Gunnar Hólmsteinn Ársælsson
blaðamaður skrifar
Leiðin greið? Engu líkara er en að
Hasim Thaci, leiðtogi Kosovo, sé að
vísa veginn, eftir sögulega friðar
samninga milli Serbíu og Kosovo. Ivica
Dacic, forsætisráðherra t.v., Catherine
Ashton, yfirmaður utanríkis mála ESB,
og Alexander Vershbow, frá NATO,
voru viðstödd undirritun þessa mikil
væga samkomulags.
D
anskur sjónvarpsþáttur hefur
verið gagnrýndur harðlega en
í honum afklæða konur sig á
meðan tveir karlar ræða sín á
milli kosti og galla vaxtarlags þeirra.
Konurnar ganga inn á sjónvarps-
settið í baðslopp og standa fyrir fram-
an karlana tvo sem sitja í sófa á móti
þeim.
Konurnar fara síðan úr baðsloppn-
um á meðan stjórnandi þáttarins,
Thomas Blachman, sem einnig kom
með hugmyndina að þættinum, met-
ur vaxtarlag kvennanna ásamt öðrum.
Þátturinn þykir niðurlægjandi fyrir
konur og gagnrýnendur gefa ekki
mikið fyrir þær skýringar að markmið-
ið sé að eyða staðalímyndum. Danska
ríkissjónvarpið ætlar ekki að taka þátt-
inn af dagskrá. „Við erum með þátt
sem sýnir hvað körlum finnst og kven-
mannslíkama. Hvað er rangt við það?“
spyr Sofia Fromberg dagskrárstjóri en
þátturinn er sýndur á DR2. n
Konur metnar
n Umdeilt sjónvarpsefni DR2