Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.2014, Side 16

Helgarblað 28. febrúar 201416 Fréttir Nærmynd
við Framsóknarflokkinn. Þannig
eignaðist kaupfélagið til dæmis
hlutabréf i tryggingafélaginu VÍS
árið 2002 sem Halldór Ásgríms-
son, þáverandi utanríkisráðherra,
beitti sér fyrir að yrðu seld út úr
Landsbankanum áður en hann
var seldur til Björgólfsfeðga. Út-
gerðarfyrirtæki fjölskyldu Halldórs
Ásgríms sonar, Skinney-Þinganes,
keypti einnig hluta þessara bréfa í
VÍS. Flokkspólitísk afskipti Fram-
sóknarflokksins urðu til þess að
hlutabréfin í VÍS voru seld út úr
Landsbankanum.
Kaupfélagið átti bréfin í VÍS þar
til í árslok 2006 þegar það skipti á
þeim og hlutabréfum í Exista sem
það seldi skömmu síðar með um
2,6 milljarða króna hagnaði. Kaup-
félagið keypti því bréfin af íslenska
ríkinu, eftir flokkspólitíska íhlutun
frá Framsóknarflokknum, á lágu
verði fyrir einkavæðingu bankanna
en seldi þau svo aftur á miklu hærra
verði í íslensku efnahagsbólunni
fjórum árum síðar.
Þá var bent á það í skýrslu rann-
sóknarnefndar Alþingis um starf-
semi Íbúðalánasjóðs að pólitísk
tengsl Kaupfélags Skagfirðinga við
Framsóknarflokkinn hafi orðið til
þess að sjóðurinn lagði 300 milljón-
ir króna inn í Sparisjóð Hólahrepps
í Skagafirði árið 2002. Þáverandi
forstjóri Íbúðalánasjóðs á þessum
tíma var Guðmundur Bjarnason,
fyrrverandi ráðherra Framsóknar-
flokksins.
Kaupfélag Skagfirðinga sóttist
eftir auknum ítökum í Sparisjóði
Hólahrepps á þessum tíma og fóru
stjórnendur þess á leit við spari-
sjóðsstjórann Kristján Hjelm að
það fengi hlutdeild í vaxtamunin-
um af innlánunum frá Íbúðalána-
sjóði og útlánum á sömu fjármun-
um til annarra aðila.
„Þá átti að reka mig.“
Rannsóknarnefndin um Íbúðalána-
sjóð segir í skýrslu sinni að svo hafi
farið að stjórnendur Kaupfélags
Skagfirðinga hafi hótað sparisjóðs-
stjóranum Kristjáni Hjelm brott-
rekstri ef hann leyfði Kaupfélagi
Skagfirðinga ekki að fá hlutdeild í
vaxtamuninum. Um þetta segir í
skýrslunni: „Við skýrslutöku rann-
sóknarnefndarinnar sagði Kristján
Hjelm frá því að Sigurjón Rúnar Raf-
nsson hefði krafðist þess að Fjár-
vaki fengi hluta af vaxtamuninum
sem sparisjóðurinn fékk með því
að ávaxta öryggissjóðinn hjá Spari-
sjóðabankanum. Kristján Hjelm þá-
verandi sparisjóðsstjóri kvaðst hafa
þráast við að verða við þessum kröf-
um og hefði verið látinn fara frá
sparisjóðnum sumarið 2004 vegna
þessa. Kristján Hjelm kvaðst hafa
fagnað því að fá svona gott innlán
í sparisjóðinn en þegar leið að ára-
mótum hafi komið fram að Fjárvaki
vildi fá greidd umboðslaun fyrir að
útvega þetta innlán. Hann kvað allt
hafa farið í háaloft er hann neitaði
að verða við kröfunni. „Á endanum
beygðum við okkur undir það eins
og alltaf […] Mér var hótað brott-
rekstri, maður var minntur á ýmis-
legt og ekki í fyrsta og eina skiptið
sem maður var minntur á hver réði
[…] Afl kaupfélagsins var svo gífur-
legt, allsráðandi, að maður varð
að millifæra þessa peninga.“ Hann
nefndi einnig atbeina endurskoð-
anda svo og starfsmanns Íbúðalána-
sjóðs að þessu leyti. Þá nefndi hann
tvo stjórnarmenn í sparisjóðnum
sem vitundaraðila að þessu.“
Niðurstaðan sem rannsóknar-
nefndin um Íbúðalánasjóð kemst
að í skýrslunni er að þessi við-
skipti Íbúðalánasjóðs, Sparisjóðs
Hólahrepps og Fjárvaka hafi ver-
ið ámælisverð. Orðrétt segir: „Ef
Íbúðalánasjóður ætlaði Fjárvaka
hlutdeild í ávinningi sparisjóðsins
er hér
um dulda greiðslu til Fjárvaka að
ræða sem er ámælisvert.“
Á næstu vikum kemur skýrsla
rannsóknarnefndar um sparisjóða-
kerfið út. Afar líklegt er að þar verði
fjallað um Sparisjóð Hólahrepps
og viðskipti sjóðsins við Kaupfélag
Skagfirðinga. Hugsanlegt er að jafn-
vel enn meiri umfjöllun verði um
viðskipti Kaupfélags Skagfirðinga og
sparisjóðakerfisins.
„Eins og hjá olígarka“
Einn af heimildarmönnum DV úr
viðskiptalífinu lýsir Þórólfi Gíslasyni
þannig að hann sé rosalega góður
að koma sér í „stöður“. Hann vilji
vera í þeirri stöðu að þurfa ekki að
eiga í samkeppni. Sami maður segir
að Þórólfur sé einn besti viðskipta-
maður landsins. „Einhver besti bis-
nessmaður landsins af því hann
forðast samkeppni eins og heitan
eldinn […] Hans mottó í lífinu er
að vera einn […] Hegðunarmynstur
eins og hjá olígarka. Ef það eru ein-
hver fyrirtæki í samkeppni við þá
þá bara deyja þau,“ segir viðmæl-
andinn.
Í orðum hans birtist sú tví-
benta afstaða sem fram kemur í
máli flestra annarra viðmælenda
blaðsins þegar þeir eru spurðir um
Þórólf. Allir benda á hæfni hans
sem rekstrarmanns en eru svo
gagnrýnni á aðferðirnar sem hann
beitir.
Eitt þekktasta dæmið um við-
leitni Kaupfélags Skagfirðinga til
að vera í einokunarstöðu er staða
fyrirtækisins á matvörumarkaði í
sveitinni. Sú saga hefur lengi gengið
að kaupfélagið hafi gert óformlegt
samkomulag við stjórnendur Baugs
og Bónuss á sínum tíma um að
smásölurisinn opnaði ekki verslan-
ir í Skagafirði til að eiga í samkeppni
við kaupfélagið. Bónus hefur opnað
búðir víða um land, meðal annars í
litlum bæjum eins og á Ísafirði, en
aldrei hefur verið sett upp Bónus-
verslun á Sauðárkróki. Þeirri sögu
fylgdi að í stað þess hefði Bónus
fengið að kaupa kjöt á góðu verði af
Kaupfélagi Skagfirðinga.
Einn af heimildarmönnum DV
segir að góð samskipti og mikil
viðskipti hafi verið á milli kaupfé-
lagsins og stjórnenda Bónuss og
tengdra félaga og hafi Kaupfélag
Skagfirðinga meðal annars keypt
sérvöru af Aðföngum, heildsölu
Baugsveldisins. Sá hinn sami seg-
ir hins vegar að ekkert skriflegt
hafi verið um þessi viðskipti á milli
stjórnenda fyrirtækjanna. Kaupfé-
lagið hefur haldið einokunarstöðu
sinni á Sauðárkróki. Þar er einung-
is rekin ein önnur verslun með
matvöru, Hlíðarkaup, sem er lítil
hverfisverslun eins og enn má finna
á nokkrum stöðum í Reykjavík.
Með einkaleyfi á virkjunum
Kaupfélag Skagfirðinga er með
einokunarstöðu á fleiri sviðum í
Skagafirði. Þannig á kaupfélagið 93
prósenta hlut í eignarhaldsfélaginu
Héraðsvötnum ehf. en félagið var
stofnað árið 1999 til að vinna að því
að virkja Héraðsvötn og jökulárnar
í Skagafirði til að „tryggja íbúum
sem hagstæðast orkuverð á starfs-
svæði félagsins“, eins og segir í árs-
reikningi þess. Í ársreikningi Hér-
aðsvatna ehf. segir að á árinu 2012
hafi áfram verið unnið að „undir-
búningi virkjunar“.
Móðurfélag Héraðsvatna ehf.
heitir Norðlensk orka ehf. og keypti
það félag 50 prósent hlutafjár í fé-
laginu af RARIK árið 2012. Fyrir
hafði Norðlensk orka átt 50 prósent
í félaginu á móti RARIK. Í ársreikn-
ingi Norðlenskrar orku kemur fram
að kaupverðið á eignarhlutnum
hafi verið 134 milljónir króna og
var tekið bankalán fyrir hlutnum.
Afar ólíklegt er að Kaupfélag Skag-
firðinga myndi leggjast í slíka fjár-
festingu nema vegna þess að fyrir-
tækið teldi líklegt að það fengi
þessa fjármuni til baka.
Árið 2007 var skipulagningu
virkjanasvæða í Skagafirði frestað
með það fyrir augum að finna nýja
virkjanahönnun. Nokkur andstaða
hefur verið meðal bænda og land-
eiganda í Skagafirði við virkjanirnar
og raflínur. Á fundi hjá sveitarstjórn-
inni kom fram að vinna ætti að því
að tryggja að eignarhaldið á virkj-
ununum á svæðinu yrði alfarið í
höndum Skagfirðinga. Virkjanirnar
sem unnið er að í Skagafirði heita
Villinganesvirkjun og Skatastaða-
virkjun. Unnið hefur verið að því að
skipuleggja og reisa þessar virkjanir
í hálfa öld. Kaupfélag Skagfirðinga á
meirihluta í fyrirtækinu sem heldur
utan um skipulagninguna á þess-
um virkjana framkvæmdum.
Stjórn sem er hlynnt virkjunum
Ljóst er að Sigurður Ingi Jóhannes-
son, umhverfis- og auðlindaráð-
herra, er hlynntur virkjunum, líkt
og komið hefur fram í fjölmiðlum
um Norðlingaölduveitu. Strax eftir
kosningarnar síðasta vor kom fram
að Sigurður Ingi hefði hafið endur-
skoðun á Rammaáætlun sem fól
meðal annars í sér möguleikann
á því að færa eina átján virkjana-
kosti úr bið í nýtingarflokk. Eins
og er hefur aðeins einn virkjana-
kostur verið færður í nýtingarflokk,
Hvammsvirkjun í Þjórsá.
Þrátt fyrir það sem fram kemur
í ársreikningum Héraðsvatna þá
segir einn heimildarmaður DV að
rafmagnið sem búið verður til í
virkjununum í Skagafirði verði ekki
notað í héraðinu. „Þetta er bara
fyrir sláttur til að sannfæra fólk í
héraðinu um að styðja þetta.“ Lík-
legast er að selja eigi rafmagn-
ið úr héraðinu þar sem það er
arðbærast, að sögn eins heimildar-
manns blaðsins. Kaupfélag Skag-
firðinga situr eitt að eignarhaldinu
á þessu virkjanaverkefni í Skaga-
firði eins og sakir standa.
Slíkur flutningur á rafmagni gæti
jafnvel verið um sæstreng til Bret-
lands sem hugsanlegt er að verði
byggður með tíð og tíma. Sala á raf-
magni um slíkan sæstreng frá landinu
gæti falið í sér margfaldan hagnað
fyrir eiganda rafmagnsins sem selt er.
Einn valdamesti maður landsins
Þórólfur Gíslason er án nokkurs
vafa einn valdamesti maður lands-
ins í gegnum forstjórahlutverk sitt
hjá Kaupfélagi Skagfirðinga og
pólitísk tengsl sín við Framsóknar-
flokkinn. Einn af viðmælendum DV
segir að í viðskiptalífinu þá sé það
stundum talið Þórólfi til hróss að
hann skari ekki eld að eigin köku
heldur hugsi yfirleitt fyrst og fremst
um hag Skagafjarðar.
Kaupfélag Skagfirðinga er vissu-
lega mikilvægt fyrir svæðið en ljóst
er að Þórólfur hefur einnig skarað
eld að eigin köku með því að stunda
hlutabréfaviðskipti í félögum sem
kaupfélagið hefur fjárfest í. Þórólfur
hugsar því ekki bara um Skagafjörð
heldur líka um sjálfan sig.
Á meðan Framsóknarflokkurinn
er við völd í landinu munu margar
af helstu ákvörðunum flokksins
vera í takt við hagsmuni Kaupfé-
lags Skagfirðinga og Þórólfs Gísla-
sonar. Ísland mun ekki ganga í
Evrópusambandið, ýtt verður und-
ir íslenska framleiðslu á landbún-
aðarvörum og komið í veg fyrir
innflutning á erlendum vörum
með tollamúrum – Kaupfélag Skag-
firðinga er með fulltrúa í hópi sem
Sigurður Ingi Jóhannsson skipaði
sem sér um endurskoðun á tolla-
lögum, landið mun ekki taka upp
annan gjaldmiðil og ýtt verður
undir stóriðjuframkvæmdir.
Ísland Framsóknarflokksins
verður gósenland fyrir Kaupfélag
Skagfirðinga og Þórólf Gíslason. n
G
ísli Jónatansson, kaupfé-
lagsstjóri á Fáskrúðsfirði og
meðlimur í fulltrúaráði Gift-
ar, var harðorður um Gift
á fundi fulltrúaráðs Eignarhalds-
félags Samvinnutrygginga þann
29. febrúar 2012, sem haldinn var
á skrifstofu lögmannsstofunnar
Advel, áður Fulltingi, á Suðurlands-
braut. Á fundinum var rætt um að
slíta Eignarhaldsfélagi Samvinnu-
trygginga, og á fundi sem haldinn
var viku seinna, var ákveðið að slíta
félaginu. Gift fékk nauðasamninga
við lánardrottna sína í desember
2011 og var gert upp í kyrrþey á
Advel.
Þórólfur Gíslason var stjórnar-
formaður Giftar um tíma og einn af
helstu ráðamönnum félagsins. Orð
Gísla segja meira en mörg orð um
þær spurningar sem standa eftir
um málefni Giftar þar sem um 30
milljarða eignir Samvinnutrygginga
voru notaðar í áhættufjárfestingar
fyrir efnahagshrunið 2008.
Orðrétt sagði Gísli á fundin-
um: „Ég vil lýsa miklum von-
brigðum mínum yfir örlögum
Ehf. Samvinnutrygginga g.t. og al-
veg sérstaklega því að hagsmun-
ir tryggingataka skyldu algjörlega
vera fyrir borð bornir. […] Ég tel
að fámenn, umboðslaus klíka hafi
sólundað fjármunum félagsins
í áhættubraski með skelfilegum
afleiðingum. Hafi þeir ævarandi
skömm fyrir.“
„Fámenn, umboðslaus klíka“
„Þó Gunnar
Bragi
afneiti honum
þrisvar þá er það
samt svo að þeir
eru mjög nánir
Tuttugu og sex milljarða tekjur Kaupfélag
Skagfirðinga er langstærsti atvinnurekandinn í Skaga-
firði og með tekjur upp á tuttugu og sex milljarða.
Gísli
Jónatansson