Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2014, Síða 22

Helgarblað 4.–7. apríl 201422 Fréttir Erlent
TímamóT í sögu afganisTan
n Afganir ganga til kosninga á laugardaginn n Hamid Karzai stígur til hliðar n Þingkona segir kosningarnar þær miklvægustu í sögu landsins
E
inhver mikilvægustu tímamót
í seinni tíma sögu Afganistan
eru á næsta leiti. Laugardaginn
5. apríl munu íbúar lands-
ins kjósa um það hver tek-
ur við stjórnartaumunum af Hamid
Karzai, núverandi forseta. Áfanginn
er sérstaklega mikilvægur í ljósi þess
að þetta verður í fyrsta skipti í sögu
landsins sem lýðræðislega kjörinn
leiðtogi tekur við keflinu af öðrum
sem var lýðræðislega kjörinn. Karzai
hefur setið á stól forseta síðustu tólf ár
en hann hefur verið sakaður um spill-
ingu og að koma sínu fólki að í valda-
stöðum. Stuðningsmenn hans benda
hins vegar á að honum hafi tekist að
halda hinum ýmsu þjóðarbrotum
sameinuðum í gegnum mjög erfitt
tímabil í sögu landsins.
Kosningarnar á laugardag eru ekki
síður áhugaverðar í ljósi þess að önn-
ur merk tímamót eru fram undan í
sögu landsins. Alþjóðlega herliðið
sem hefur verið þar frá því talíbanar
voru hraktir frá völdum árið 2001 mun
yfirgefa Afganistan fyrir lok ársins.
Hvernig tekst til á laugardaginn mun
óneitanlega hafa mikil áhrif á fram-
vindu mála í þessu landi þar sem
stríðsástand hefur geisað nær óslitið í
þrjátíu ár. Blaðamaður DV var staddur
í Kabúl, höfuðborg Afganistan, í sum-
ar. Farkhunda Zahra Naderi, 32 ára
gömul þingkona sem starfar á þjóð-
þingi landsins fyrir National Unity
Party of Afghanistan, var á meðal
þeirra sem hann ræddi við. Eins og
flestir sem blaðamaður ræddi við var
hún upptekinn af tímamótunum fram
undan, árinu 2014: „Það er alveg ljóst
að það eru mikil þáttaskil fram undan
í sögu okkar.“
Blaðamaður hitti einnig við
Fabrizio Foschini stjórnmálaskýranda
sem hefur starfað hjá rannsóknar-
stofnuninni Afghanistan Analyst
Network frá því árið 2009. „Kosn-
ingarnar eru að mínu mati langmikil-
vægasta augnablikið árið 2014. Vegna
þess að þær ættu samkvæmt öllu að
hafa í för með sér umskipti á pólitísku
valdi og það á friðsaman hátt, og ekki
einungis friðsamlega heldur einnig
lýðræðislega.“
„Beita öllu afli“
Rétt rúmlega þrjátíu milljónir manna
búa í Afganistan. Höfuðborgin Kabúl
er á meðal þeirra höfuðborga í heim-
inum þar sem íbúum fjölgar hvað
hraðast en það má meðal annars
rekja til flótta fólks úr öðrum héruð-
um landsins í kjölfar ótryggs stjórn-
málaástands. Þrátt fyrir að talíban-
ar hafi misst stjórnartaumana stuttu
eftir að bandarískt herlið réðst inn
í landið árið 2001 hafa þeir ennþá
sterk ítök í ákveðnum héruðum, sér-
staklega í suðurhluta landsins. Þá
eru fleiri hópar uppreisnarmanna í
landinu. Litlar eða engar líkur eru á
því að nokkrum þeirra takist að kom-
ast til valda en með sífelldum árásum
hefur þeim hins vegar tekist að veikja
stöðu Karzai-stjórnarinnar verulega.
Kosningarnar á laugardag eru
einmitt þyrnir í augum margra þeirra
sem berjast gegn stjórnvöldum. Talí-
banar lýstu því yfir í upphafi síðasta
mánaðar að þeir myndu „beita öllu
afli“ til þess að trufla framgang kosn-
inganna. Sjálfsvígsárásum í borginni
og öðrum mikilvægum héruðum
landsins hefur fjölgað og öryggisráð-
stafanir hafa verið auknar til muna.
Þeir íbúar Kabúl sem blaðamaður DV
hefur rætt við á síðustu dögum segjast
verða varir við aukna viðveru öryggis-
sveita og hermanna á götum borg-
arinnar. Samkvæmt nýlegri könnun
Free and Fair Election Foundation of
Afghanistan (FEFA) styður 91 prósent
Afgana kosningarnar og þá hyggjast
um 74 prósent þeirra taka þátt. Ell-
efu eru í framboði til forseta en sam-
kvæmt skoðanakönnunum eru þeir
Abdullah Abdullah, leiðtogi stjórn-
arandstöðunnar, og Ashraf Ghani,
fyrrverandi fjármálaráðherra Karzai-
stjórnarinnar, helstu keppinautarnir
með hvað mest fylgi.
Þýðing lýðræðis
Blaðamaður hitti þingkonuna Naderi
á skrifstofu hennar í Kabúl í júlí síð-
astliðnum. Hún er ekki lengi að hefja
máls á kosningunum fram undan
sem hún segir þær mikilvægustu í
sögu landsins: „Við þurfum að hafa
kosningar. Þær eru á meðal mikil-
vægustu atriðanna við lýðræðið og
sýna hið raunverulega vald fólksins.“
Þótt ýmislegt hafi farið úrskeiðis í síð-
ustu kosningum, þar á meðal víðtækt
kosningasvindl, hafi kosningar síð-
asta áratuginn þó vakið von í brjósti
margra.
„Fyrstu kosningarnar voru mjög
áhugaverðar fyrir mig sem Afgana.
Frambjóðendur áttuðu sig þarna á
mikilvægi fólksins sem hafði loksins
val til þess að velja leiðtoga sína. Það
voru skilaboð lýðræðisins til leiðtoga
Afganistan þá, en 2014 er árið sem
getur tryggt lýðræðinu áframhaldandi
sess í landinu og það verður einungis
gert með kosningum.“
Naderi talar um að valdaskipti
í landinu hafi nær eingöngu átt sér
stað í skugga ofbeldis. Þess vegna
séu kosningarnar nú svo mikilvægar.
Möguleiki sé á friðsamlegum valda-
skiptum í fyrsta skipti. „Valdið hefur
hingað til einungis verið hjá einum
forseta. Nú er kominn tími til þess að
hann sýni fram á það hvað lýðræðið
þýðir í raun og veru. Þannig getur nýtt
skeið í sögu landsins loksins hafist.“
Hún segir ástandið vissulega þrungið
spennu enda óvissutímar fram und-
an, bæði hvað varðar kosningarnar og
brottflutning alþjóðlega herliðsins.
Föst á fimmtu öld
„Sem Afgani sem býr í Afganistan segi
ég alltaf; að á sama tíma og ég álít
mig vera uppi á 21. öldinni eru málin
flóknari en svo vegna þess að ég upp-
lifi miklu frekar eins og ég sé uppi á
fimmtu öldinni.“ Hún tekur dæmi af
stjórnmálaflokkum landsins sem hún
segir hafa allt of lítil völd. Landinu sé
stýrt af nokkrum smákóngum og eina
leiðin til þess að auka raunverulegt
lýðræði sé sú að flokkarnir sem starfi
á þingi fái meiri völd. Blaðamaður
nefnir að á Íslandi séu margir komn-
ir með óþol gagnvart stjórnmálaflokk-
um. Naderi grípur inn í og segir það
vel skiljanlegt fyrir fólk sem lifir á 21.
öldinni, en annað sé uppi á teningn-
um þegar þú upplifir þig eins og þú
sért fastur á miðöldum þar sem eigi
eftir að byggja upp allar grunnstoðir.
„Á Vesturlöndum hafið þið tekið
tuttugu skref fram á við á meðan við
erum að byrja frá grunni. Ég tilheyri
yngri kynslóð landsmanna og vil auð-
vitað hoppa beint yfir á 21. öldina en
við getum það ekki. Það tekur tíma og
við þurfum að byggja á sterkum stoð-
um.“ Hingað til hafi stjórnmálamenn
hugsað í dögum í stað ára og þess
vegna þjáist almenningur í Afganistan
ennþá eftir ellefu ár. Það sé ekki nóg
að „klippa og líma“ bara það sem fyr-
irfinnst í öðrum löndum og vonast til
þess að það virki líka í Afganistan.
Þá sé hálf fyndið að á meðan all-
ur heimurinn tekur þátt í því að reyna
að leysa vandamál landsins í samein-
ingu séu ennþá nokkrir valdamenn
í landinu sem geta ekki komist að
samkomulagi um eitt eða neitt. „Við
tölum um lýðræði og hugmyndin er
sú að valdið sé hjá fólkinu en í raun-
veruleikanum skilgreindum við það
þannig að valdið er að mestu hjá
nokkrum einstaklingum. Það er ein-
ræði á vissan hátt. Þarna sjáum við
muninn á því sem við hugsum og því
sem við gerum.“
Berst við íhaldskarla
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrr-
verandi utanríkisráðherra Íslands,
starfaði sem yfirmaður UN Women í
Afganistan allt fram á lok síðasta árs.
Blaðamaður ræddi meðal annars
við hana um stöðu kvenna á afg-
anska þinginu: „Þær verða fyrir mikl-
um árásum. Það er ráðist á þær með
svívirðingum í þingsalnum og það
setur þær í varnarstöðu. Þær þurfa
heilmikinn stuðning og við þurfum að
gera meira en við höfum gert.“
Naderi hefur barist fyrir réttindum
kvenna innan sem utan þings. Hún
viðurkennir að það geti verið erfitt fyr-
ir unga konu að eiga við íhaldssama
karlmenn á þinginu en lætur þó engan
bilbug á sér finna. „Konur í Afganistan
hafa auðvitað verið kúgaðar öldum
saman. Við eigum ennþá langt í land
en mörg réttindi hafa áunnist á síð-
ustu ellefu árum sem við viljum auð-
vitað alls ekki missa.“ Margt af þessu
hafi gerst fyrir tilstilli alþjóðasamfé-
lagsins og því hafi margir áhyggjur af
því hvað gerist á næstu árum þegar
þrýstingur að utan minnkar.
Hún segir að breytingarnar sem
hafi orðið sjáist glögglega í því að í dag
sitji konur á þingi, sinni ráðherraemb-
ættum og taki þátt í viðskiptum. Him-
inn og haf skilji núverandi stjórnmála-
ástand og valdatíma talíbana að: „Við
lifðum tíma þar sem konur sáust vart
úti á götu. Ef kona var með bróður
eiginmanns síns eða einhverjum ná-
komnum úti við var henni refsað fyr-
ir það. Hún var jafnvel lamin. En svo
kom lýðræðið og konur fengu loksins
tækifæri,“ segir Naderi en ítrekar að
enn sé mjög langt í land á öllum víg-
stöðvum.
Fjölskylda Karzai
Dagarnir í júlí og ágúst í fyrra voru
almennt friðsamir í Kabúl. Ólíkt
sprengjuhljóðunum sem heyrast iðu-
lega í sjónvarpsfréttum um Afganistan
voru bænaköll, hanagal, fuglasöngur,
umferðarniður og barnshlátur það
helsta sem blaðamaður heyrði á ferð-
um sínum um borgina. Á einum slík-
um degi settist blaðamaður niður
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is
Á fuglamarkaði Eldri maður gengur um
fuglamarkaðinn svokallaða í Kabúl en þar
má finna allar gerðir fugla, finkur, hvers kyns
páfagauka og kjúklinga. Mynd Jón BJarKi
„Á Vesturlöndum
hafið þið tekið tuttugu
skref fram á við á meðan við
erum að byrja frá grunni