Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2009, Blaðsíða 48

48 föstudagur 11. desember 2009 helgarblað
Á engilsaxnesku er það kallað
mondegreen þegar fólk misheyr-
ir eða misskilur texta, hvort held-
ur sem er í ljóði eða sönglagi, með
þeim afleiðingum að textinn fær
aðra og ólíka merkingu. Tilurð orðs-
ins má rekja til bandaríska rithöf-
undarins Sylvíu Wright og ritgerðar
hennar „The Death of Lady Mond-
egreen“ sem var gefin út 1954.
Í ritgerðinni lýsti Sylvía Wright
hvernig hún, sem ung stúlka, mis-
heyrði síðustu línuna í fyrsta erindi
17. aldar ballöðunnar „The Bonnie
Earl O’Murray“.
Það sem Sylvia Wright heyrði
var svohljóðandi:
Ye Highlands and ye Lowlands,
Oh, where hae ye been?
They hae slain the Earl Amur-
ray,
And Lady Mondegreen.
Í raun er síðasta línan svohljóð-
andi: „And laid him on the green.“
Orðið „mondegreen“ hefur síðan
þá nánast öðlast viðurkenningu
sem fullgilt hugtak í enskri tungu.
Baðherbergi á hægri hönd
Í gegnum tíðina hafa sum mondeg-
reen orðið frægari en önnur, en af
nógu er að taka. Reyndar eru sum
þeirra ótrúverðug og bera þess vott
að vera afurð viðleitni fólks til að
heyra annað en það sem sagt er.
Á meðal hinna frægustu er
ódauðlegur texti í lagi Jimi Hendr-
ix Purple Haze þar sem hann syng-
ur: „‘Scuse me while I kiss the sky.“
Margir sem ekki þekkja tónlist
Hendrix til hlítar telja sig hins veg-
ar heyra: „‘Scuse me while I kiss
this guy“. Sá texti væri kannski ekki
út í hött ef söngvarinn héti Adam
Lambert, en flestir eru án efa sam-
mála um að hann ætti illa heima í
lagi eftir Hendrix.
Annað frægt mondegreen má
rekja til lags Greedence Clearwater
Revival, Bad Moon Rising eftir John
Fogerty. Í texta lagsins er að finna
eftirfarandi línu: „There’s a bad
moon on the rise“, sem sumir hafa
skilið sem leiðbeiningar um leið-
ina á baðherbergið: „There’s a bat-
hroom on the right“.
Þess má geta að bæði Jimi
Hendrix og John Fogerty hentu
gaman að þessum misskilningi og
settu mondegreen-in inn í viðkom-
andi lög á hljómleikum.
Rangeygur björn
Minna þekkt dæmi um mondeg-
reen er að finna í sálmi eftir Fanny
Crosby sem var þekktur bandarísk-
ur textahöfundur á 19. öld. Í sálm-
inum „Keep Thou My Way“ segir:
„Kept by Thy tender care, gladly the
cross I’ll bear“ og þar sem um er að
ræða sálm er erfitt að skilja hvernig
fólki tókst að heyra orðin: „Gladly
the cross-eyed bear.“ En jafnhnytt-
ið og það virðist er einnig hægt að
skrifa þetta mondegreen „Gladly
the cross I’d bear“ og er það nokk-
uð nærri upphaflegu merkingunni.
Meistara Bob Dylan var þó
nokkuð brugðið þegar hann bauð
Bítlunum marijúana á sínum tíma.
Dylan komst að því, þrátt fyrir að
hafa verið sannfærður um ann-
að, að Bítlarnir höfðu aldrei próf-
að efnið. Misskilning Dylans mátti
rekja til lags Bítlanna I Want to
Hold Your Hand, þar sem Dylan
taldi sig heyra orðin „I get high“
þegar Bítlarnir syngja „I can’t hide“,
sem er öllu sakleysislegra.
Hjákátlegar tilraunir til
hnyttni
Sem fyrr segir er að finna mikinn
fjölda mondegreen-a sem eru af-
skaplega ósannfærandi og virðast
tilkomin vegna tilraunar fólks til að
vera fyndið.
Sem dæmi um það má nefna lag
Bobs Dylan Blowing in the Wind,
þar sem einhverjum tókst að heyra
„the ants are my friends, they’re
blowing in the wind“ í stað „the
answer my friend is blowing in the
wind“.
Annað dæmi er lag hljómsveit-
arinnar R.E.M. Losing My Religion
þar sem sungið er: „That’s me in
the corner, that’s me in the spotl-
ight“, en sumir segjast heyra „Let’s
pee in the corner, let’s pee in the
spotlight“.
Robert Palmer átti vinsælt lag,
Addicted To Love, fyrir allmörg-
um árum og í ljósi heiti lagsins er
ekki að undra að í texta þess sé vís-
að í heitið: „Might as well face it,
you’re addicted to love“. Í ljósi þess
má telja frekar ósennilegt að ein-
hverjum hafi tekist að heyra „Might
as well face it, you’re a dick with a
glove“.
Fjögur hundruð börn
Í laginu Lucille syngur sveitasöngv-
arinn Kenny Rogers um sambands-
slit, brostið hjarta á bar í Toledo
og mann sem segir við konu: „You
picked a fine time to leave me, Luc-
ille, with four hungry children and
a crop in the field.“
Í ljósi orða mannsins er ekki
að undra að hann sé niðurdreg-
inn, skilinn eftir með fjóra svanga
munna að metta og óunna upp-
skeru á akrinum. En depurð
mannsins væri enn skiljanlegri ef
orð hans hefðu verið, eins og marg-
ir hafa heyrt: „You picked a fine
time to leave me, Lucille, with four
hundred children and a crap that
won’t heal.“
Sé leitað á netinu má finna ara-
grúa mondegreen-a og eru sum
sennilegri en önnur. Á einum spjall-
þræði segir Jerry í Toronto að hon-
um hafi misheyrst í lagi Bítlanna
Paperback Writer og heyrst þeir
syngja: „Pay for my Chrysler“ í stað
„Paperback Writer“. Hversu lík-
leg slík misheyrn er verður hver og
einn að meta fyrir sig.
Á sama þræði tjáir Jen sig um
sama lag og Jerry og segir að í lang-
an tíma hafi hún talið Bítlana segja
„Take a back right turn“.
Stundum kemur fyrir að fólki misheyrist þegar það hlustar á ljóð eða sungin lög og fyrir vikið verður til
nýr texti sem oftar en ekki breytir upprunalegu inntaki. Breytingin getur verið til batnaðar eða einfaldlega
bölvað bull. Misheyrn af þessum toga er kölluð mondegreen á engilsaxnesku.
lafði Mondegreen
Flytjandi lag MondegReen RéttuR texti
Troggs Wild Thing Wild thing! You twang my heartstrings! Wild thing! You make my heart sing!
Doors Riders on the Storm Take Halite by the day Take a long holiday
Beatles Lucy in the Sky With Diamonds The girl with colitis goes by The girl with the kaleidoscope eyes
Beatles Norwegian Wood Isn’t it good, knowing she would Isn’t it good, Norwegian Wood
Allman Brothers Band Ramblin’ Man Lord I was born a family man Lord I was born a ramblin’ man
Rolling Stones Beast of Burden I’ll never leave your pizza burnin’ I’ll never be your beast of burden
Eagles Hotel California When your rabitt dies What a nice surprise
U2 Mysterious Ways Shamu the mysterious whale She moves in mysterious ways
Bon Jovi Living on a Prayer It doesn’t make a difference if we’re naked or not It doesn’t make a difference if we make it or not
Foo Fighters My Hero There goes my hero, he’s old and hairy There goes my hero, he’s ordinary
Nokkur
dæmi um
moNdegreeN,
sum seNNi-
legri eN
öNNur
Heimild: Wikipedia og víðar
„You picked a fine
time to leave me, Luc-
ille, with four hundred
children and a crap that
won’t heal.“
„Mauravinurinn“
Bob dylan Bauð
Bítlunum maríjúana
vegna misheyrnar.
Hljómsveitin u2 á tónleikum
Hvort lagið fjallar um dularfulla
hvalinn Shamu skal ósagt látið.
Wile E. Coyote