19. júní - 19.06.2015, Qupperneq 62

60 | 19. júní 2015
Kvenna blaðinu. Konur yrðu að eiga sér
opinberan málsvara og taldi Bríet það
vera hlutverk blaðs hennar. Kvenna­
blaðið skyldi vera stjórnmálablað þar
sem fjallað væri um öll kvennamál,
uppeldis­ og menntamál æskulýðsins,
og birtar ritgerðir um pólitísk réttindi.
Á síðum blaðsins var prentuð fjörug
þjóðmálaumræða og konur eggjað
lögeggjan til átaks í eigin málum.
Bríet stóð ekki mikil menntun
til boða í æsku. Hún sótti einn vetur í
kvenna skóla á Laugalandi í Eyjafirði, og
ekki fékk hún lengri skólagöngu. Aðrir
skólar á landinu, Latínuskólinn í Reykja­
vík (nú MR), prestaskólinn, læknaskólinn
og gagnfræðaskólinn á Möðru völlum
voru allt karlmannaskólar, eins og hún
orðaði það síðar meir.
28. desember 1887 hélt Bríet
fyrirlestur í Góðtemplarahúsinu, „Fyrir­
lestur um hagi og réttindi kvenna“. Var
hún fyrst kvenna til að halda opinberan
fyrirlestur og vakti óskipta athygli; 50
aura kostaði inn og var húsfyllir. Bríet
lýsti í fyrirlestrinum konum sem fuglum
í búri – enginn vissi hversu langt þeir
gætu flogið væru þeir frjálsir.
Á ferðum sínum erlendis kynntist
Bríet samtökum erlendra kvenréttinda­
kvenna, og að hvatningu þeirra stofn­
aði hún Kvenréttindafélag Íslands 27.
janúar 1907. Bríet var formaður félags­
ins frá stofnun til 1926 þegar Laufey
dóttir hennar tók við formennsku. Í
fyrstu lögum félagsins er markmið þess
lýst. Félagið skal „starfa að því að ísl­
enskar konur fái fullt stjórnmála jafnrétti
við karlmenn, kosningarétt, kjörgengi
svo og rétt til embætta og atvinnu með
sömu skilyrðum og þeir“.
Bríet var ein fjögurra kvenna sem
náðu kjöri í bæjarstjórn Reykjavíkur 1908
og var fulltrúi þar í tíu ár. Líklega talaði
Bríet Bjarnhéðinsdóttir í síðasta sinn til
íslenskra kvenna í útvarpinu 1937, í til­
efni 30 ára afmælis Kvenréttindafélags­
ins. Þar lýsti hún þeirri stefnu sinni að
konur ættu ekki að láta það nægja að
breyta lagabókstafnum, heldur yrðu
konur að vera virkir þátttakendur í
samfélaginu, í fullri vitund þess að rétt­
indum fylgja einnig skyldur. Hvatning
hennar til kvenna var að lokum að temja
sér að líta málin heildaraugum og verða
þannig víðsýnni og frjálslyndari.
Siglum hraðbyri...
til framtíðarinnar
Mörgu fleygði fram á fyrstu árum
20. aldarinnar. Með reglugerð Hannesar
ráðherra Hafstein 9. september 1904
var Menntaskólinn í Reykjavík opnaður
stúlkum. Ný fræðslulög tóku gildi 22.
nóvem ber 1907 og þar með skólaskylda
10 – 14 ára barna. Kennaraskóli Íslands
tók til starfa ári síðar, opinn báðum
kynjum. Með lögum nr. 37 sem kon­
ungur stað festi 11. júlí 1911 er kveðið á
um algert jafnrétti kynja til skólagöngu,
námsstyrkja og allra embætta. Háskóli
Íslands tók til starfa sama ár. Þann 19. júní
1915 fengu konur loksins kosningar rétt.
Með það í huga að öldin nítjánda
og hin tuttugasta ólu af sér frumkvöðl­
ana Þorbjörgu og Bríeti, er ólíklegt að
tuttugasta og fyrsta öldin láti sitt eftir
liggja. Líklegra er að eftirmenn þeirra
séu þegar að verki og í þann mund að
sópa áðurtöldum vandkvæðum, launa­
misrétti og vinnuálagi, af höndum fólks.
Mun það skýrast þegar fram líða stundir,
það er almenn vitneskja að dugnaðar­
forkar og mikilmenni sjást fyrst þegar
á ævi þeirra líður og styrkurinn liggur í
rósemi.
Hins vegar á það ekki við þriðja
og enn ótalinn vanda, samskipti kyn j­
anna. Framvinda mannkyns helgast af
að sam komu lag náist og bæði kyn leggi
sig fram um að ná saman. Nokkrir sam­
skipta miðlar hafa leitt í ljós uppnám á
sviði innsta samneytis karla og kvenna,
að boðleiðir séu í uppnámi og tilfinn­