19. júní - 19.06.2015, Side 96

94 | 19. júní 2015
efnahags legu sjálfstæði og tryggja sér
örugga framfærslu. Nokkrar ástæður
eru munur á atvinnu þátttöku kynjanna,
lífskjörum, starfsaðstæðum, launum og
lífeyrisgreiðslum. Færri konur en karlar
eru í hálaunuðum störfum og hærra
hlutfall kvenna er í hlutastarfi – þó hlut­
fallið sé breytilegt á Norðurlöndunum.
Hlutastörf eru viðtekin venja í
vakta störfum þar sem konur eru í meiri­
hluta, svo sem í hjúkrun og öðrum um­
önn unar greinum og í þjónustu störfum
svo sem í verslunum og á hótelum. Það
sama á ekki við um vaktastörf þar sem
karlar eru í meirihluta starfsfólks. Hlut­
fall kvenna sem vinnur í hluta starfi
eða sem býr við lítið starfsöryggi eins
og í afleysinga vinnu, íhlaupavinnu eða
vinnu með tímabundna ráðningu hefur
aukist á undanförnum árum. Önnur
ástæða fyrir slæmu efnahagslegu sjálf­
stæði kvenna er hversu lág launin eru
í hefðbundnum kvennastarfsgreinum.
Erfið leikarnir við að samræma fjöl­
skyldu­ og atvinnulíf hafa meiri áhrif á
konur en karla. Samfélagslegar vænt­
ingar um meiri notkun kvenna en karla
á fæðingarorlofi hafa marktæk áhrif á
laun allra kvenna.
Launamunur kynjanna hefur
staðið í um 15% undanfarin 20–30 ár,
þegar hlutastörf hafa verið uppreiknuð
í fullt starf. Norðurlöndin eru langt frá
því að hafa náð launajafnrétti kyn janna.
Í alþjóðlegum samanburði kemur í ljós
að konur á Norðurlöndunum eru virk­
ari á vinnumarkaði en konur annars
staðar í heiminum. Þetta hefur náðst
vegna samstöðu um að opinber fram­
lög eigi að renna til barnagæslu og um­
önn unar sjúkra og aldraðra. Það er afar
mikilvægt að varðveita og styrkja þá
stefnu. Meirihluti fátækra lífeyrisþega
á Norðurlöndunum eru konur. Auk þess
geta ungar konur í dag búist við lágum
lífeyrisgreiðslum vegna lágra tekna, meiri
fjarveru frá vinnu og styttri þátttöku
á vinnumarkaði vegna þess hvernig
lífeyris kerfið er uppbyggt.
Konur stunda nám í meira mæli
en karlar og eru meirihluti þeirra
sem út skrif ast með háskólapróf í dag.
Rannsóknir sýna að laun kvenna eru
lægri í saman burði við laun karla með
sam bærilega menntun, sem skýrist af
mismunandi verðmætamati á vinnu
kvenna og karla. Kvennanefnd Sam­
einuðu þjóðanna hefur ítrekað gagn­
rýnt þá staðreynd að aukin menntun
kvenna hefur ekki leitt til jafnari stöðu
kynjanna, hvort sem um er að ræða
innan háskólasamfélagsins eða á vinnu­
markaðnum almennt.
ViÐ KREFJuMST ÞESS:
AÐ réttur kvenna til jafnra launa, jafnra
tækifæra til starfsframa og til að sjá sér
farborða verði tryggður með skýrum
aðgerðum. Að norrænu ríkisstjórnirnar,
samtök atvinnu rekenda og stéttarfélög
vinni saman að því að skapa viðun andi
lífskjör sem taka mið af fjölskyldu­
lífi og raunverulegum aðstæðum á
vinnu markaði. Að réttur til fulls starfs
verði tryggður með lögum eða í kjara­
samningum í þeim löndum þar sem
hluta störf kvenna eru viðtekin venja,
og að möguleikinn á hlutastarfi verði
til staðar en starfsöryggi sé tryggt og
settar séu reglur um afleysingastörf,
tíma bundin störf og íhlaupavinnu til að
koma í veg fyrir misnotkun.
AÐ norrænu ríkisstjórnirnar forgangsraði
uppbyggingu þannig að fjárhagslegt
sjálfstæði eftir starfslok verði tryggt.
AÐ norrænu ríkisstjórnirnar innleiði
fæðingarorlofskerfi sem leiðir til jafnrar
ábyrgðar kvenna og karla við um önn­
un barna og tryggi hágæða opinbera
barna gæslu og þjónustu við aldraða.
AÐ viðkomandi ríkisstofnanir tryggi að
námsefni sé í hvívetna gæðavottað út frá
kynja­ og jafnréttissjónarmiðum og að
farið verði í aðgerðir til þess að brjóta upp