Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 28

Auk þess að lána beint til viðskiptavina hefur
færst í vöxt á undanförnum misserum að innláns-
stofnanir kaupi markaðsskuldabréf, en aukning
þeirra kaupa hefur þó verið mun hægari en aukning
beinna útlána. Vöxtur útlána og markaðsskuldabréfa
til samans var 22% 1999 og um 30% 1998.
Vöxtur innlána og verðbréfaútgáfa innlánsstofn-
ana hefur verið mun minni en aukning útlána og
markaðsskuldabréfa þeirra á síðustu tveimur árum.
Frá lokum árs 1996 til loka árs 1999 lækkaði hlutfall
innlána af útlánum innlánsstofnana úr 80% í um
65%. Frá árslokum 1995 til ársloka 1999 lækkaði
hlutfall innlána og verðbréfaútgáfu af útlánum og
markaðsskuldabréfum innlánsstofnana úr tæpum
90% í 70% sem þýðir að þær hafa í vaxandi mæli
reitt sig á aðra fjármögnun útlána, einkum frá útlönd-
um.
Á árinu 1999 jukust erlendar lántökur innláns-
stofnana til endurlána um nær 43 ma.kr. Á árinu 1998
hækkaði þessi liður um 32 ma.kr. en það ásamt inn-
lánaaukningunni dugði ekki til þess að standa undir
útlánaaukningunni á því ári og gengu innlánsstofn-
anir þá mjög á lausafjárstöðu sína. Á árinu 1999 sner-
ist sú þróun til betri vegar og lausafjárstaðan batnaði
á ný.
Mikilvægi erlendra lána til endurlána hefur vaxið.
Hlutfall þeirra af útlánum og markaðsskuldabréfum
var 19% í árslok 1997, 23% í árslok 1998 og 28% í
árslok 1999. Undirstöður þessarar fjármögnunar hafa
styrkst því að hlutur langra lána hefur vaxið á kostn-
að skammtímalána. Af þeim 128 ma.kr. sem innláns-
stofnanir skulduðu í lok ársins 1999 voru um 89%
löng erlend lán og hafði þetta hlutfall nær tvöfaldast
á tveimur árum, úr 45% í árslok 1997. Bein gjaldeyr-
isáhætta lánastofnana er mjög takmörkuð og um hana
gilda reglur settar af Seðlabanka Íslands. Óbein
gjaldeyrisáhætta lánastofnana skapast hins vegar ef
þær endurlána erlent lánsfé til lánþega sem eingöngu
afla tekna í íslenskum krónum.
Svo virðist sem lánþegar sem ekki afla gjaldeyris-
tekna reiði sig í vaxandi mæli á gengistryggð lán. Það
gildir t.d. um verslun, landbúnað, bæjar- og sveitar-
félög, ýmsa þjónustustarfsemi og í einhverjum mæli
einstaklinga. Gengistryggð lán fela í sér talsverða
áhættu fyrir þessa lánþega sem og fyrir lánastofnanir
sem hafa haft milligöngu um að veita þau, ekki síst
ef að baki standa veð sem gætu reynst ótraust.
Fjármögnun útlána og verðbréfaeignar fjárfest-
ingarlánasjóða7 hefur einkennst af stóraukinni útgáfu
markaðsskuldabréfa, einkum húsbréfaútgáfu Íbúða-
lánasjóðs, og miklum erlendum lántökum en inn-
lendar lántökur drógust saman á árinu 1999. Íbúða-
lánasjóður er langstærstur með um 70% útlána fjár-
festingarlánasjóða. Hann er fjármagnaður með inn-
lendri skuldabréfaútgáfu en erlendar lántökur fjár-
festingarbanka og annarra lánasjóða nema 84% út-
lána þeirra. Íbúðalánasjóður jók útlán til fasteigna-
kaupa um 14,7% á árinu 1999 samanborið við um
7,2% aukningu þeirra á árinu 1998. Útlán og verð-
bréfaeign fjárfestingarbanka jókst um 18% en í heild
var útlánaaukning fjárfestingarlánasjóða 14,7% á ár-
inu 1999 og 8,6% 1998.
PENINGAMÁL 2000/1 27
Útlán og markaðsskuldabréf innlánsstofnana
des. 1995 des. 1996 des. 1997 des. 1998 des. 1999
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
%
Útlán
Markaðsskuldabréf
Útlán og markaðsskuldabréf
Mynd 7
12 mánaða hreyfingar í % 1995 - 1999
Erlendar skuldir innlánsstofnana
des. 1995 des. 1996 des. 1997 des. 1998 des. 1999
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Ma.kr.
Stutt lán Löng lán
Erlendar skuldir alls
Mynd 8
Staða í lok tímabils 1995 - 1999
7. Í tölum Seðlabanka Íslands teljast eftirtaldar stofnanir til fjárfestingar-
lánasjóða: Íbúðalánasjóður, Fjárfestingarbanki atvinnulífsins hf.
(FBA), Kaupþing hf., Samvinnusjóður Íslands hf., Lánasjóður landbún-
aðarins, Framleiðnisjóður landbúnaðarins, Ferðamálasjóður, Lána-
sjóður sveitarfélaga og Byggðastofnun.