Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 5

og umskiptum á innlendum matvörumarkaði, t.d.
samruna fyrirtækja sem kann að hafa dregið úr verð-
samkeppni og leitt til hærri álagningar.
Þótt verð á þjónustu hafi hækkað lítið eitt minna
en vísitalan í heild á sú hækkun verulegan þátt í því
að verðbólga mælist meiri á Íslandi en í nálægum
löndum. Þjónustuliðirnir vega samtals rúmlega þriðj-
ung í vísitölu neysluverðs og um þriðjung vísitölu-
hækkunarinnar síðustu 12 mánuði má rekja til hækk-
unar þeirra. Á síðasta ári hækkaði opinber þjónusta
töluvert minna en önnur þjónusta, en í janúar minnk-
aði bilið þegar opinber þjónusta hækkaði um 3½%.
Síðustu tólf mánuði hefur þjónusta hins opinbera og
einkaaðila hækkað álíka mikið eða um 5,3% og
5,5%.
Takist hóflegir kjarasamningar eru horfur á hjöðnun
verðbólgu þegar líða tekur á árið
Í janúar birti Seðlabankinn verðbólguspá fyrir árið
2000. Þar er gert ráð fyrir að verðlag hækki um 5% á
milli ára og að hækkunin yfir árið verði 3,8%. Í
spánni er gert ráð fyrir að dragi úr verðbólguhraðan-
um þegar líða tekur á árið og áhrif verðhækkunar síð-
asta árs og væntanlegrar hækkunar launa á fyrri hluta
þessa árs taka að dvína. Meginbreytingin frá því í
október er að nú er spáð 0,9% meiri meðalhækkun
verðlags, sem stafar af hækkun vísitölu neysluverðs í
lok síðasta árs. Spá um hækkun yfir árið 2000 er hins
vegar lítið breytt frá því í október og gætir þar áhrifa
gengishækkunar krónunnar. Í janúarspánni var gert
ráð fyrir að verð íbúðarhúsnæðis héldi áfram að
hækka nokkuð umfram almennt verðlag. Ennfremur
var gengið út frá þeirri forsendu að laun hækkuðu um
6½% yfir árið. Sú tala felur í sér launahækkanir sem
urðu hjá sumum hópum í upphafi ársins, launahækk-
anir sem kynni að verða samið um í komandi kjara-
samningum og áætlað launaskrið.
Áhugavert er að bera verðbólguspá bankans sam-
an við verðbólguvæntingar markaðsaðila. Verð-
bólguálag ríkisskuldabréfa sem hafa líftíma fram í
október á þessu ári er 5,6% og álag á bréfum sem
eiga þrjú ár eftir af líftíma sínum er 4,8%. Minnkandi
verðbólguálag eftir því sem líftími bréfanna lengist
bendir til þess að fjárfestar geri ráð fyrir að verðbólga
eigi eftir að hjaðna á líftíma bréfanna. Spár annarra
en Seðlabankans eru á mjög svipuðu róli og spá hans
um hækkun milli ára. Meiru munar á spám um hækk-
un yfir árið, en þar spá t.d. Íslandsbanki og fréttabréf-
ið Gjaldeyrismál heldur minni verðbólgu en Seðla-
bankinn, eða rúmlega 3%, en FBA heldur meiri eða
rúmlega 4%.
Hóflegri launahækkun gæti skilað minni verðbólgu
og álíka miklum kaupmætti
Útkoma kjaraviðræðna mun ráða miklu um verðlags-
þróun á árinu, bæði vegna beinna áhrifa launahækk-
ana á verðlag og vegna þess að hækki laun meira en
vænst er gæti myndast þrýstingur til lækkunar á
gengi krónunnar. Einnig er hætta á að væntingar um
mikla verðbólgu festist í sessi. Verði launaþróun
önnur en gengið er út frá í spá Seðlabankans mun það
hafa áhrif á verðlagsþróun. Hækki launakostnaður
t.d. um 9% yfir árið yrði verðbólga á milli ára u.þ.b.
6% og rúmlega 5% yfir árið. Leiði óhófleg hækkun
launa til gengislækkunar krónunnar um t.d. 4% yrði
verðbólgan rúmlega 6½%. Hækki laun hins vegar
minna en gengið var út frá í spánni, og það hefði í för
með sér hækkun á gengi krónunnar, verður verðbólga
minni en Seðlabankinn spáði í janúar. Hækki laun
t.d. um 5% yfir árið og krónan styrkist á fyrstu mán-
uðum ársins má gera ráð fyrir að verðlag hækki um
4% milli ára og 2½% yfir árið. Þessi niðurstaða
myndi þegar á fyrsta ári skila litlu minni kaupmáttar-
auka en felst í spá Seðlabankans, en styrkja undir-
stöður þjóðarbúskaparins og bættra lífskjara til fram-
tíðar.
4 PENINGAMÁL 2000/1
Tafla II Matvara og drykkjarvara
12 m. %-br. á seinni hluta árs 1999
Júlí Sept. Nóv. Des.
Ísland, mat- og drykkjarvara..... 2,1 5,3 6,5 6,8
Ísland, innflutt matvara............. -1,3 6,6 8,2 9,2
Ísland, innl. matvara án
búvöru og grænmetis ................ 3,8 5,6 9,7 9,2
Danmörk ................................... -0,5 0,2 0,7 1,8
Noregur ..................................... 2,2 1,5 1,4 1,5
Svíþjóð ...................................... -0,2 1,1 1,1 0,9
Finnland .................................... -0,6 -1,4 -0,5 -0,2
Bretland..................................... -0,1 -1,3 -1,0 -1,7
Þýskaland .................................. -1,7 -1,9 -1,9 -1,8
Frakkland .................................. -0,8 -0,9 0,6 0,9
Evrusvæði ................................. -0,6 -0,6 -0,1 0,0
Bandaríkin................................. 2,1 2,2 2,0 2,0
Upplýsingar um þróun matvælaverðs í Evrópu eru byggðar á samræmdri
neysluverðsvísitölu (HICP). Heimildir: Datastream og Hagstofa Íslands.