Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 37

nánari útlistun á því hvernig seðlabankinn standi
reikningsskil gerða sinna.
Þar sem peningastefnan byggir á verðbólgumark-
miði er ekki um að ræða neitt formlegt millimark-
mið, eins og fast gengi eða tiltekinn vöxt peninga-
magns. Hins vegar má segja að vegna þess lykilhlut-
verks sem verðbólguspár seðlabankans gegna í stjórn
peningamála með formlegu verðbólgumarkmiði sé
verðbólguspáin sjálf orðin nokkurs konar millimark-
mið stefnunnar (sjá t.d. Svensson, 1999 og Berg,
1999). Í reynd virkar stefnan þá þannig að seðlabank-
inn gerir verðbólguspá miðað við óbreytta stefnu í
peningamálum. Sé spáð verðbólga (t.d. til næstu
tveggja ára) utan marka verðbólgumarkmiðsins ber
seðlabankanum að bregðast við með aðgerðum í pen-
ingamálum. Stjórnendur bankans velja síðan þá sam-
setningu aðgerða sem þeir telja heppilegasta til að ná
markmiðum hans.
Reynsla þeirra ríkja sem tekið hafa upp formlegt
verðbólgumarkmið virðist góð. Tekist hefur að
minnka verðbólgu og verðbólguvæntingar og um-
fram það sem líklega hefði mátt búast við ef formleg
verðbólgumarkmið hefðu ekki verið til staðar (sjá
Bernanke, Laubach, Mishkin og Posen, 1998). Í kjöl-
far þess hefur einnig tekist að halda verðbólgunni
niðri þrátt fyrir uppsveiflu í þjóðarbúskap þessara
ríkja. Einnig virðist hafa tekist að draga úr áhrifum
ófyrirséðra verðbólguskella. Hins vegar virðist her-
kostnaður verðbólguhjöðnunar (í formi aukins at-
vinnuleysis) ekki vera minni hjá löndum með form-
legt verðbólgumarkmið en þeim sem hafa annars
konar fyrirkomulag peningamála.
3.2. Hvaða lönd hafa formlegt verðbólgumarkmið?
Tafla 2 gefur yfirlit yfir þau lönd sem nota formleg
verðbólgumarkmið og nánari lýsingu á því hvernig
stefnan er framkvæmd. Mismunandi ástæður eru
fyrir því að þessi lönd hafa tekið upp þessa stefnu.
Nokkur lönd, eins og Bretland og Svíþjóð, voru með
fastgengisstefnu sem brast þegar traust á hana þvarr.9
Í leit þeirra að nýju akkeri peningastefnunnar varð
formlegt verðbólgumarkmið fyrir valinu. Kanada
hafði hins vegar reynt með litlum árangri að nota
peningamagnsmarkmið. Nýjungar á fjármálamarkaði
höfðu gert samband peningamagns og verðbólgu
óstöðugt og töldu Kanadamenn því formlegt verð-
bólgumarkmið vænlegra til árangurs. Önnur lönd,
eins og Ísrael og Pólland, höfðu náð talsverðum
árangri í að ná verðbólgunni niður og töldu formlegt
verðbólgumarkmið heppilegustu leiðina til að við-
halda þeim árangri. Síðast en ekki síst hafa rannsókn-
ir í peningahagfræði leitt æ betur í ljós að stjórntæki
peningamála hafa aðeins áhrif á nafnstærðir til langs
tíma og að lítil verðbólga auki hagkvæmni og hag-
vöxt. Þessar staðreyndir hafa aukið enn frekar áhug-
ann á að nota formlegt verðbólgumarkmið sem
meginakkeri peningastefnunnar.
Þessi þróun endurspeglast með skýrum hætti í
uppbyggingu ECB. Samkvæmt Maastricht-sáttmál-
anum hefur ECB fullt frelsi til að beita stjórntækjum
sínum til að ná yfirlýstu markmiði bankans um stöð-
ugt verðlag. Þótt peningamagn sé, ásamt mati á verð-
lagshorfum, meginviðmiðun peningastefnu bankans
er endanlegt markmið peningastefnunnar að verð-
bólga sé á bilinu 0% til 2%. Tilvísun til peninga-
magns er arfleifð frá þýska seðlabankanum sem hafði
langa reynslu af notkun peningamagnsmarkmiða.
Hins vegar má með góðum rökum halda því fram að
bankinn hafi alltaf haft skilgreint verðbólgumarkmið,
þótt óformlegt hafi verið, þar sem hann var tilbúinn
að víkja frá yfirlýstu peningamagnsmarkmiði sínu
teldi hann hættu á að verðbólgan yrði utan ásættan-
legra marka.
3.3. Fyrirkomulag stjórnar peningamála með form-
legu verðbólgumarkmiði
Nokkuð misjafnt er hvernig peningastefna með form-
legu verðbólgumarkmiði er útfærð í hinum ýmsu
löndum. Í þessum kafla er fjallað um þá meginþætti
sem hafa þarf í huga við framkvæmd formlegs verð-
bólgumarkmiðs.
Hvaða mælikvarða á verðlag á að nota?
Í öllum ríkjunum miðast verðbólgumarkmiðið við
vísitölu neysluvöruverðlags (VNV). Helsti kostur
VNV er að vísitalan á sér langa sögu og er vel þekkt
meðal almennings. Þar að auki er hún mæld mánað-
arlega, með lítilli tímatöf og er aldrei endurskoðuð.
Mörg ríki hafa hins vegar farið þá leið að miða
við VNV að frádregnum ýmsum liðum, þ.e. svokall-
aða „undirliggjandi verðbólgu“. Ástæðan er sú að
VNV inniheldur ýmsa liði sem eru utan áhrifasviðs
36 PENINGAMÁL 2000/1
9. Finnland og Spánn tóku einnig upp formlegt verðbólgumarkmið í kjöl-
far þess að fastgengisstefna þeirra brast. Frá og með janúar 1999 eru
þessi lönd hins vegar aðilar að evrusvæðinu og evrópska seðlabankan-
um (ECB).