Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 50

útvegsfyrirtæki fjárfest nokkuð erlendis. Auk þess
hafa íslensk fyrirtæki fjárfest lítillega í erlendum
fyrirtækjum tengdum sjávarútvegi. Að undanförnu
hefur vægi fjárfestingar í öðrum greinum en nefndar
eru hér að framan aukist. Markmið fyrirtækja með
því að fjárfesta í atvinnustarfsemi utan heimalands
eru að fá aðgang að auðlindum og mörkuðum og að
auka skilvirkni. Stærstan hluta erlendrar fjárfestingar
Íslendinga má skýra með síðasta þættinum, en um
tíunda hluta hennar má rekja til þess að verið sé að
nálgast náttúruauðlindir. Þau íslensk fyrirtæki sem
hafa fjárfest mest erlendis eru: Hf. Eimskipafélag
Íslands, Íslenskar sjávarafurðir hf., Marel hf., Sam-
herji hf., Sölusamband íslenskra fiskframleiðenda hf.
og Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna hf. Þessi sex félög
áttu um 80% fjármunaeignarinnar í lok ársins 1998.
Á tímabilinu 1988-1998 hefur fjármunaeign
Íslendinga í atvinnurekstri erlendis aukist jafnt og
þétt. Í lok ársins 1998 var hún um 23,5 ma.kr. og
jókst um 3,9 ma.kr. á árinu eða um 20%. Í lok ársins
1998 voru um 13,8 ma.kr. af fjármunaeigninni til-
komnir vegna lána og 9,7 ma.kr. vegna eigin fjár og
hefur þessi skipting verið nokkuð stöðug síðustu
árin. Í töflu 1 sést í hvaða geirum Íslendingar hafa
fjárfest erlendis og miðast skiptingin við flokkun
alþjóðastofnana. Í lok ársins 1998 voru um 74% af
fjármunaeign Íslendinga í atvinnurekstri erlendis í
sjávarútvegi (sala, vinnsla og veiðar).
Samanborið við flestar aðrar OECD-þjóðir er bein
fjármunaeign Íslendinga erlendis lítil. Í lok ársins
1998 var hún um 4% af vergri landsframleiðslu. Þetta
hlutfall hjá hinum Norðurlandaþjóðunum er yfir 20%
og hjá sumum OECD-þjóðum er það yfir 50%. Af
einstökum löndum hafa Íslendingar fjárfest mest í
Bandaríkjunum og Bretlandi. Hlutfallslegt vægi fjár-
munaeignar í þessum löndum hefur minnkað síðustu
árin. Á tímabilinu 1988-1991 var hún á bilinu 80-
94%, í lok ársins 1998 var hún komin í um 42%.
Nokkur fylgni er á milli þess hvar Íslendingar hafa
fjárfest og hvert vöruútflutningur landsins fer og
virðist fylgnin vera að aukast. Í lok ársins 1998 höfðu
72 íslenskir aðilar fjárfest beint í 141 erlendu fyrir-
tæki. Þessi fyrirtæki eru í 33 löndum í fimm heims-
álfum. Flest fyrirtækjanna eru dótturfélög eða 101.
Hlutur dótturfélaga í fjármunastofninum er um 88%.
Fjöldi hlutdeildarfélaga er 38 og er hlutur þeirra um
11%.
PENINGAMÁL 2000/1 49
Tafla 1 Bein fjármunaeign Íslendinga í atvinnurekstri
erlendis flokkuð eftir atvinnuvegum
Ma.kr. á verðlagi hvers árs 1995 1996 1997 1998
Matvælaframleiðsla ..................... 6,5 6,4 8,2 8,7
Verslun ......................................... 2,2 3,3 3,5 5,9
Samgöngur ................................... 1,1 2,9 3,3 2,8
Fiskveiðar .................................... 0,8 1,9 2,4 2,7
Annað........................................... 1,1 1,6 2,2 3,4
Samtals......................................... 11,7 16,1 19,6 23,5
Rammi 1 Hugtök skilgreind
Tafla 2 Bein fjármunaeign Íslendinga í atvinnurekstri
erlendis flokkuð eftir löndum
Ma.kr. á verðlagi hvers árs 1995 1996 1997 1998
Bandaríkin.................................... 4,6 4,2 4,9 5,1
Bretland........................................ 2,9 4,1 4,0 4,7
Frakkland ..................................... 1,3 1,9 1,8 2,4
Þýskaland..................................... 0,7 1,3 1,4 1,8
Holland ........................................ 0,7 2,2 2,1 1,4
Spánn ........................................... 0,3 0,3 0,7 1,8
Önnur Evrópulönd ....................... 0,8 1,1 2,9 3,8
Önnur Ameríkulönd..................... 0,4 0,8 1,5 1,9
Önnur lönd................................... 0,1 0,2 0,3 0,5
Samtals......................................... 11,7 16,1 19,6 23,5
Þegar fjárfestir á 10% eða stærri hlut í fyrirtæki er um
beina fjárfestingu að ræða. Sé hluturinn minni telst
hann til verðbréfaeignar. Flokkun á innlendum og er-
lendum aðilum miðast við búsetu (lögheimili), en ekki
ríkisborgararétt, þannig að sá sem hefur lögheimili á
Íslandi telst vera íslenskur.
Bein fjármunaeign í fyrirtæki samanstendur af hlut-
deild í bókfærðu eigin fé þess og hreinni lánastöðu
gagnvart því. Móðurfyrirtæki sem veitir lán til dóttur-
fyrirtækis í öðru landi eykur fjármunaeign sína á sama
hátt og um hlutafjárframlag væri að ræða. Til lána-
stöðu teljast bæði skammtíma- og langtímalán.
Bókfært eigið fé getur hækkað með hlutafjárframlagi
eða endurfjárfestingu. Endurfjárfesting er sá hluti
hagnaðar sem verður eftir hjá fyrirtækinu eftir að
arður hefur verið greiddur út.