Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 48

fyrir öllum lánum en að þeim fengnum eru engin
tæknileg takmörk fyrir því hversu mikið fé seðla-
bankinn getur látið af hendi. Þetta er mjög mikilvægt
í greiðslukerfum, sérstaklega þar sem tímabundin
lausafjárþörf getur myndast og skjót viðbrögð eru
nauðsynleg.
Eftirlits- og tilsjónarhlutverk
Víðast hvar í heiminum er það talið hlutverk seðla-
banka að stuðla að heilbrigðum og öruggum við-
skiptum á fjármálamarkaði. Þar sem greiðslumiðlun-
in er einn af grunnþáttunum á fjármálamarkaði skipt-
ir verulegu máli fyrir öryggi alls hagkerfisins að
rekstur hennar sé sem traustastur. Greiðslukerfi sem
glatað hefur tiltrú og trausti er nánast ónýtt. Seðla-
bankar hafa því víða tekið þátt í mótun greiðslukerfa.
Mikilvægt er þó að markaðurinn misskilji ekki hlut-
verk seðlabankans og líti á hann sem bjargvætt sem
lagfæri allt sem aflaga fer. Slíkt gæti leitt til hegðun-
aráhættu sem erfitt getur verið að sjá við. Þótt það sé
ekki fyrr en nú á síðari árum að beinlínis hefur verið
ætlast til afskipta seðlabanka hafa flestir þeirra fylgst
náið með og gripið inn í ef þeim hefur þótt sem
greiðslumiðlunin stefndi út af sporinu.
Aðgengi að greiðslukerfum
Auknu frjálsræði í fjármálageiranum hafa fylgt ýmis
vandkvæði. Meðal þeirra er sá munur sem verður á
aðstöðu gamalla og gróinna fyrirtækja og hinna nýrri
sem eru að brjótast til áhrifa. Greiðslukerfi eru
grunnþjónusta sem verður að vera til staðar í öllum
fjármálakerfum. Mjög misjafnt er hvernig greiðslu-
kerfi hafa þróast í hinum ýmsu löndum. Sums staðar
eru starfrækt mörg ólík greiðslukerfi sem tengjast lítt
eða ekki en annars staðar er eitt meginkerfi sem allir
þátttakendur á fjármálamarkaði hafa aðgang að.
Eigið greiðslukerfi þarf ekki að vera óyfirstíganlegur
þröskuldur fyrir nýjan aðila á markaði en kostnaður-
inn við að koma upp nýju kerfi getur hins vegar verið
svo mikill að hann skekki samkeppnisstöðu nýrra
aðila miðað við hina sem fyrir eru. Í Lamfalussy-
skilyrðunum sem kynnt voru hér að framan er fjallað
um aðgengi og þar er mikið lagt upp úr því að að-
gengi að fjölhliða greiðslujöfnunarkerfum sé opið og
ótálmað. Evrópusambandið gekk lengra í þessu tilliti
og gaf út þá túlkun að aðgangur að nauðsynlegum
stofnunum yrði að vera opinn fyrir öðrum þátttak-
endum (háð því að þeir uppfylltu eðlileg aðgöngu-
skilyrði).
Heimildir:
Greinargerð um greiðslumiðlun, febrúar 1997, Seðlabanki
Íslands, peningamálasvið.
Skipulag greiðslumiðlunar. Tillögur sameiginlegs vinnuhóps
Seðlabanka Íslands og Sambands íslenskra viðskiptabanka,
desember 1998, vinnuhópur um skipulag greiðslumiðlunar.
Report of the Committee on Interbank Netting Schemes of the
Central Banks of the Group of Ten Countries (Lamfalussy-
skýrslan), nóvember 1990, BIS.
Core Principles for Systematically Important Payment
Systems (Trundle-skýrslan), BIS 1999.
PENINGAMÁL 2000/1 47