Málfregnir - 01.12.1999, Síða 3

BJORN BJARNASON
S
Avarp á málræktarþingi
20. nóvember 1999
Líklega hefur aldrei í sögu þjóðarinnar verið
unnið jafnötullega að því að rækta íslenska
tungu og nú á tímum. Staða tungunnar er
mun sterkari um þessi aldamót en hin síð-
ustu. Um það vitnar margþætt bóka-, tíma-
rita- og blaðaútgáfa, málræktarstarf og kennsla
í skólum, félagsstarf hvers konar, íðorða-
starf og starfsemi orðanefnda og Islenskrar
málstöðvar. Erlendir sérfræðingar um stöðu
tungumála telja íslensku standa vel að vígi í
alþjóðlegum samanburði.
Ahugi á móðurmálinu er ekki einungis
mikill meðal okkar sem hér búum. Hans
verður einnig vart meðal íslendinga sem eru
búsettir erlendis, einkum þar sem starfsemi
Islendingafélaga er í blóma, innan þeirra er
víða boðin íslenskukennsla. Hin nýja upp-
lýsingatækni ryður sér til rúms á þessu sviði
og margir spreyta sig á því að búa til náms-
efni í íslensku. íslendingar í útlöndum eru
áhugasamir um að þeir og böm þeirra geti
þjálfað sig með íslensku námsefni í tölvu-
og fjamámi. íslenska er víða kennd við há-
skóla erlendis þótt hún eigi sumstaðar undir
högg að sækja vegna krafna um spamað.
Töluverður áhugi er á því hjá útlendingum
að koma hingað og læra íslensku. Er ég viss
um að með meira framboði á kennslu megi
kalla á enn fleiri nemendur. Islensk tunga
hefur ekki síður aðdráttarafl en íslensk nátt-
úra þótt tungan sé ekki sett á ferðamanna-
markað með sama hætti og náttúran.
Á undanfömum árum hefur verið lögð á
það aukin áhersla að nemendur, búsettir hér
á landi, með annað móðurmál en íslensku,
eigi þess kost að fá kennslu í íslensku sem
öðru tungumáli og einnig hefur í auknum
mæli verið stutt við fullorðinsfræðslu nýbúa
í íslensku, t.d. á vegum farskóla, náms-
flokka og á sumamámskeiðum.
Nokkrar umræður hafa orðið um málfars-
lega stöðu nýbúa og kröfur til þeirra. Eg er
ekki þeirrar skoðunar að skylda eigi skóla til
að kenna móðurmál nýbúa enda er víða ver-
ið að hverfa frá þeirri stefnu erlendis. Hins
vegar á að þróa námsefni og kennsluaðferðir
til að auðvelda nýbúum að tileinka sér ís-
lensku. Er vert að vekja athygli á því að nú
hefur í fyrsta skipti verið gerð námskrá í
íslenskukennslu fyrir nýbúa, þ.e. nemendur
sem hafa annað móðurmál en íslensku og þá
nemendur sem hafa íslensku að móðurmáli
en hafa dvalist lengi erlendis, og auk þess er
sérstök námskrá fyrir táknmáls- og íslensku-
kennslu heyrnarlausra nemenda.
Dagur íslenskrar tungu hefur náð að fest-
ast í sessi sem einn hátíðisdaga þjóðarinnar.
Mörg skemmtileg verkefni tengjast nú deg-
inum og þeim fjölgar ár frá ári. Sérstök
ástæða er til að fagna upplestrarkeppni í
grunnskólum. Hún hefur á skömmum tíma
skilað mjög góðum árangri til að auka veg
og virðingu framsagnar í skólakerfinu. Vil
ég þakka þetta góða framtak. Undir merkj-
um þess hefur íslenskukennsla í skólum
fengið nýja og vinsæla vídd.
Þá ber að nefna áherslu á að stýrikerfi
tölva verði á íslensku. I undirbúningi er
skipulagt átak í tungutækni. Innlend kvik-
myndagerð og leikhúslíf blómstrar. Kröfur
um sjónvarpsefni á íslensku eru miklar og
vaxa í réttu hlutfalli við fjölgun sjónvarps-
rása. Aukið framboð á margs konar afþrey-
ingarefni hefur ekki dregið úr íslenskri
bókaútgáfu, aldrei hafa komið út fleiri nýir
titlar á einu ári en 1998. Utgáfa vandaðra
fræðirita og handbóka fyrir almenning og
þar á meðal böm hefur stóraukist. Með
launasjóði fræðarithöfunda, sem tekur til
starfa á næsta ári með átta milljóna króna
3