Málfregnir - 01.12.1999, Blaðsíða 10

stofnun. Vísindi geta ekki þrifist nema í
akademísku frelsi. Hér áður fyrr fengu
rnenn háskólaborgarabréf og ég fékk meira
að segja slíkt bréf frá Háskóla Islands. Þetta
voru leifar af gömlu kerfi þar sem háskóla-
menn nutu einhvers konar friðhelgi til að
geta stundað sín fræði. Og enn tala menn
um akademískt frelsi og frjálsar rannsóknir.
Hið akademíska frelsi felst í því að í rann-
sóknastofnunum er ekki hægt að setja mönn-
um fyrir á sama hátt og á öðrum vinnu-
stöðum.
Og spyrja má hvort hið akademíska frelsi
tryggi að þeim verkefnum, sem ég hef lýst,
verði sinnt. Það er vafamál. Ekki er nein
trygging fyrir því að áhugi og forvitni fræði-
manna leiði þá til að rannsaka íslensk fræði
og miðað við þá alþjóðahyggju, sem ríkir
hér í Háskólanum, má það raunar teljast
ólíklegt að rannsóknir og kennsla í íslensk-
um fræðum muni eflast. Hér má nefna að
nemendafjöldi í alntennum greinum heim-
spekideildar og erlendum tungumálum
hefur stóraukist í hlutfalli við íslensku.
Vilja menn að heimspekideild Háskólans
haldi áfram á þeirri braut alþjóðahyggju sem
hún virðist hafa verið á undanfarin ár?
Hér er nauðsynlegt að hyggja að stefnu-
mótun til langs tíma, frekar en að treysta á
alræði markaðarins eða hið akademíska
frelsi.
Að svo miklu leyti sem fyrirmælin koma
ekki að ofan verða háskólar að móta stefnu
sína sjálfir.
Hver er þá stefna Háskóla Islands?
Stefna Háskóla íslands
I skýrslu þróunarnefndar Háskóla Islands
frá 1994 stendur (bls. 45):
„Háskóli íslands á að vera miðstöð rann-
sókna í íslenskum fræðum, máli, bókmennt-
um, sögu og samfélagi og það er frumskylda
hans að efla þessi fræði eftir föngum, því
ekki er tryggt að þau verði stunduð annars
staðar. Þess vegna ber að efla þær greinar
Háskólans sem þessum málefnum sinna.
Með auknum alþjóðasamskiptum eykst
þörfin á skilningi á því í hverju sérstaða
íslensks þjóðfélags er fólgin, og vilji þjóðin
halda sérkennum sínum, tungu og menningu
ber að legga aukna rækt við þau fræði sem
tengjast séríslenskum málefnum.
Við vísindastofnun eins og Háskóla
Islands er stór hluti námsefnis á erlendum
tungumálum. Þess vegna er mikilvægt að
skólinn kappkosti að aðlaga fræðin íslensk-
um aðstæðum, m.a. með því að vinna að
íðorðasafni í öllum deildum og á sem flest-
um fræðasviðunt. Kennslumál Háskólans er
íslenska og frá því verður einungis brugðið
við sérstakar aðstæður.“
Önnur ályktun, sem hér má vitna til, er
ályktun háskólaráðs Háskóla Islands 25.
október 1990 um íðorðastarf í Háskóla
Islands:
„Háskólaráð beinir þeim eindregnu tilmæl-
um til allra háskóladeilda að þær vinni skipu-
lega að því að til verði íslenskt íðorðasafn á
kennslusviði deildarinnar. Líta skal á vinnu
við íðorðagerð sem sjálfsagðan þátt í starfi
kennara og sérfræðinga í Háskóla Islands.“
Önnur bókun:
„Háskólaráð mælir með eftirfarandi vinnu-
tilhögun við íslenskt íðorðastarf á fræða-
sviðum háskóladeilda. Markmiðið með
slíku starfi er að auðga íslenska tungu að
fræðiorðum til þess að unnt verði að ræða
og rita um vísindi og tækni á íslensku.
1. Hver háskóladeild skipar starfshóp um
skipulagningu íðorðastarfs.
2. Starfshópurinn kynnir sér vinnulag við
íðorðagerð, skilgreinir umfang verksins, þ.e.
fjölda hugtaka, og gerir tillögu til deildar um
skipan orðanefnda sem funda reglulega.
3. Verkefni orðanefnda er að skilgreina og
þýða hugtök og að mynda nýyrði. Við ný-
yrðasmíði skulu orðanefndir njóta aðstoðar
sérfræðinga frá Islenskri málstöð.“
Hvernig eru svo efndirnar?
Iðorðastaifið
Ekki virðist hafa orðið jafnmikið og til stóð
úr íðorðastarfinu sem ályktað var um 1990.
Að minnsta kosti veit ég ekki til þess að í
10