Bændablaðið - 25.09.2014, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 7.200 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.600. Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300– Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is
– Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
LEIÐARINN
Sláturtíð stendur nú sem hæst hjá
sauðfjárbændum. Sumarið hefur
í heild komið vel út og virðist sem
fallþungi dilka í ár verði að jafnaði
heldur meiri en í fyrra.
Nú stefnir í að sláturvertíðin skili
588 þúsund skrokkum. Í þessum
skrokkum, innmat og gærum felast
mikil verðmæti, ef vel tekst til með
markaðssetningu.
Mikið hefur verið talað um
að fyrir þessa sláturtíð hafi
afurðastöðvarnar „setið uppi með“
mikið af lambakjöti. Fjargviðrast er
yfir því í blöðum og á bloggsíðum
að ríkið sé að styrkja bændur til að
offramleiða kjöt sem sé nú að verða
að heilu fjallasölunum. Ef litið er hins
vegar til umræðna síðustu þriggja
ára spyr maður sig hvort það geti
verið að Ragnar Reykás sé hönnuður
þessarar umræðu. Allavega virkar
þetta stórundarlega á mig.
Sumarið 2011 og 2012 hömuðust
ákveðnar stórverslanir við að bera
það á borð fyrir landsmenn að
það væri gríðarlegur kjötskortur í
landinu. Þá var bent á þá svakalegu
„staðreynd“ að ríkið væri að styrkja
bændur með stórfé til að framleiða
kjöt ofan í landsmenn sem bændur
gæti síðan ekki staðið við að
framleiða. Best væri því að hætta
þessari vitleysu og flytja inn allt kjöt,
t.d. lambakjöt, frá Nýja-Sjálandi.
Eðalbloggarar landsins gripu þetta
auðvitað á lofti enda íslenskir
bændur upp til hópa hið voðalegasta
fólk. Þetta sama fólk hefur hamast í
samfélagsmiðlum nú síðsumars og
úthrópað bændur fyrir að framleiða
allt of mikið kjöt. – Ragnar Reykás
hvað...?
Vissulega er full þörf á að ræða
landbúnaðarkerfið sem slíkt og þá
styrkjapólitík sem beitt er hér á landi
sem og í flestum löndum heims í
skjóli hagstjórnar. Það hlýtur líka
að vera markmið hverrar þjóðar að
allir atvinnuvegir séu sjálfbærir,
einnig sjávarútvegur og landbúnaður.
Um leið þarf að koma í veg fyrir
að hagstjórnarputtar pólitíkusa
séu ekki sífellt að skekkja grunn
heilbrigðs rekstrar til hagsbóta fyrir
fjármálabraskara.
Það hlýtur þó að vera lágmarks
krafa að það sé heil brú í því sem fólk
er að tala um þegar því þykir bara allt
í lagi að drulla yfir bændur landsins
eins og þeir séu réttdræp úrhrök.
Bændur þurfa þá um leið að hysja
upp um sig buxurnar og fara að beita
áhrifum í sínum afurðastöðvum.
Þær hafa einmitt verið ansi iðnar
við kolann undanfarin misseri við
að brjóta niður þá góðu ímynd
sem bændur hafa þó enn í augum
meginþorra landsmanna. Nú er
það MS sem virðist ólmast við að
skemmta skrattanum. /HKr.
Skrattanum skemmt
LOKAORÐIN
Samkeppni í mjólkuriðnaði
Mjólkursamsalan hefur verið sektuð um
370 milljónir króna fyrir misnotkun á
markaðsráðandi stöðu samkvæmt 11. grein
samkeppnislaga á tímabilinu 2008–2013. MS
er talin hafa brotið gegn tveimur fyrirtækjum
sem keyptu hrámjólk af henni, en mjólkin
var ekki verðlögð á sama hátt til þeirra og til
dóttur- og samstarfsfyrirtækja MS. Fyrirtæki
tengd MS fengu mjólkina á sama verði og
greitt er til bænda, en önnur greiddu verð
í samræmi við ákvörðun verðlagsnefndar
búvöru um heildsöluverð á mjólk í lausu.
Ætla verður að Samkeppniseftirlitið hafi
grandskoðað að ekki væru aðrir skilmálar um
réttindi eða skyldur sem gætu skýrt þennan mun.
Bændur munu kalla eftir skýringum þar að lútandi
frá MS.
Gildandi lög ber að virða
11. grein samkeppnislaga veitir Samkeppnis-
eftirlitinu afar víðtækar heimildir. Ekki þarf
að sanna skaðsemi eða ásetning til að leggja á
sekt. Nægilegt er að færa rök fyrir því að brot
sé til þess fallið að raska samkeppni. Það eru
einstakar valdheimildir sem nauðsynlegt er að
beita af hófsemi. Þarna gildir ekki að vera saklaus
uns sekt er sönnuð, heldur sekur uns sakleysi
er sannað. En það breytir því ekki að þetta eru
gildandi lög í málinu og þau ber að virða. Nú er
það þekkt og hefur margoft komið fram að forstjóri
Samkeppniseftirlitsins er á móti gildandi lögum
og samningum sem varða landbúnaðarstefnuna, en
ætla verður að það hafi ekki haft áhrif á rannsókn
málsins eða niðurstöðu eftirlitsins.
Hvaða undanþágur eru nauðsynlegar?
Samkeppniseftirlitið fellst ekki á að undan-
þágur sem finna má í búvörulögum veiti
Mjólkursamsölunni heimild til að mismuna í
verðlagningu á hrámjólk, þó að hún veiti heimild
til samráðs og verkaskiptingar. Samkeppnislög
gildi um allt sem ekki er sérstaklega undanþegið
í búvörulögum og þetta sé ekki þar á meðal.
Ákvæði búvörulaga séu ekki almenn undanþága
frá samkeppnislögum, heldur bara heimildir til
hagræðingar samkvæmt ákveðnum forsendum.
Staðfestir Samkeppniseftirlitið þá ekki að
mjólkuriðnaður er ekki með öllu undanþeginn
samkeppnislögum – eins og oft er haldið
fram í umræðunni? Þessi deila kallar þá á það
að afmarkað verði betur hvaða undanþágur
frá samkeppnislögum eru nauðsynlegar
mjólkuriðnaðinum miðað við alla þá hagræðingu
sem þegar er orðin í geiranum.
Þáttur verðlagsnefndar búvöru
Samkeppniseftirlitið telur að Mjólkursamsalan
hafi ekki lagastoð til að miðla hrámjólk á milli
eigin fyrirtækja á bændaverði, en fyrirtækið geti
heldur ekki vísað til ákvarðana verðlagsnefndar
búvöru í málinu. Ákvörðun nefndarinnar um verð
á gerilsneyddri mjólk í lausu hafi ekkert gildi þegar
verið er að selja ógerilsneydda mjólk, eins og var
í þessu tilviki.
Verðlagsnefnd búvara ákvað fyrst verð á
ógerilsneyddri mjólk í lausu fyrri hluta árs 2014 en
hefur nú bæði gefið út verð á geril- og ógerilsneyddri
mjólk í lausu. Var það gert til að tryggja betur stöðu
þeirra fyrirtækja sem vilja keppa í markaðssetningu
á mjólkurvörum. Sem er reyndar athyglisvert miðað
við hve Samkeppniseftirlitið telur að verðlagsnefnd
og fulltrúar bænda hafi verið eftirlátssamir við
MS í störfum nefndarinnar. Í úrskurðinum er því
ekki vegið að fyrirkomulagi verðlagningar á mjólk
yfirleitt, en eins og fram hefur komið þá ákveður
nefndin verð á mjólk til bænda og heildsöluverð
nokkurra helstu mjólkurafurða. Smásöluverð er
hins vegar frjálst.
MS er ósammála úrskurðinum
Þessi úrskurður Samkeppniseftirlitsins um
samkeppnisbrot Mjólkursamsölunnar er
grafalvarlegt mál. Ljóst er að MS taldi sig starfa
innan ramma laganna með því að selja hrámjólk
á einu verði til samstarfsfyrirtækja sinna en öðru
til óskyldra aðila. MS er ósammála úrskurðinum
og ætlar að áfrýja honum. Það er nauðsynlegt að
gefa MS tækifæri til að skýra sína hlið áður en
felldir eru miklir og þungir dómar. Verði ákvörðun
SKE staðfest þá mun MS auðvitað þurfa að bera
þær sektir sem á það verða lagðar. Úrskurður
Samkeppniseftirlitsins er þegar þungbær og hefur
valdið verulegum skaða á sambandi bænda og
neytenda.
Jafnframt verður að halda því til haga að
Mjólkursamsalan býr við sérstakar aðstæður. Hún
ber ábyrgð á að safna mjólk í landinu, hvar sem
hún er framleidd, og hún er skuldbundin til að
kaupa alla framleiðslu þeirra sem eru í viðskiptum
við hana. Á sama tíma ræður hún ekki nema að
litlu leyti á hvaða verði hún er keypt og ekki
heildsöluverði á sínum helstu framleiðsluvörum.
Fjölbreytt framleiðsla er öllum í hag
Eftir sem áður eru engin rök fyrir því að leggjast
gegn því að fleiri fyrirtæki vinni úr afurðum
bænda, hvort sem þar er um að ræða mjólkur-
eða aðrar afurðir. Fjölbreyttara vöruframboð
er einfaldlega líklegt til að stækka markaðinn
fyrir afurðirnar og skjóta fleiri stoðum undir
landbúnaðarframleiðsluna. Eðlilegt er að þeir sem
vilja kaupa hrámjólk til frekari vinnslu fái að gera
það á gagnsæjum og sanngjörnum forsendum.
Starfsskilyrði landbúnaðarins eru ekki yfir
gagnrýni hafin fremur en önnur mannanna verk,
en menn verða að geta rætt þau á málefnalegum
grunni. Það er alltof algengt að vaðið sé fram
með rakalausum fullyrðingum sem eiga lítið
skylt við raunveruleikann. Það kunna að vera til
betri aðferðir til að stýra mjólkurframleiðslu en
þær sem við notum, en við skulum þá setja fram
tillögur, horfa á hlutina í heild og skoða hvaða áhrif
breytingar gætu haft. Annað er ekki til framfara
fallið. /SSS
Réttardagur var í Svarfaðardal
síðastliðinn sunnudag og við
það tilefni fór fram vígsla á
Tungurétt en hún hefur verið í
mikilli endurgerð síðustu vikur.
Veðrið á vígsludaginn var eins
og best verður á kosið, hlýtt og
sólríkt, og fjöldi manns lagði leið
sína í Tungurétt.
Sylvía Ósk Ómarsdóttir
fjallskilastjóri stýrði dagskránni
og sagði nokkur orð um sögu
réttarinnar. Magnús G. Gunnarsson
sóknarprestur blessaði réttina og
að lokum sungu gangnamenn úr
Gangnamannafélagi Sveinsstaðar-
afréttar, með Þórarin Hjartarson
í fararbroddi, brag sem saminn
var sérstaklega af þessu tilefni.
Þetta kemur fram á heimasíðu
Dalvíkurbyggðar.
Í ræðu Sylvíu kom fram að
réttin var byggð árið 1923 og er
því 91 árs núna í haust. Réttin
var steypt ofan á melinn, þar
sem hún stendur í dag, án
járnabindingar í steypunni og
því í raun ótrúlegt að hún hafi
ekki verið verr farin en raun
bar vitni.
Endurbygging réttarinnar
fór fram í tveimur áföngum. Sá
fyrri 2011 þegar almenningurinn
var lagaður, steypt utan um gömlu
veggina og ný hlið sett í dilkana.
Kapp var lagt á það að eitthvað
sæist af vinnu forfeðranna við
þá endurbyggingu og því má sjá
gömlu veggi réttarinnar inni í
dilkunum.
Nú í sumar var svo ráðist í að
klára uppbygginguna. Þá voru
gömlu dilkarnir jafnaðir við jörðu
og nýir steyptir upp. Einnig var
undirlag dilka og almennings
lagað. /MÞÞ
Líf og fjör í endurbættri
Tungurétt í Svarfaðardal
Myndir / Dalvíkurbyggð