Bændablaðið - 25.09.2014, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Marga hefur líklega dreymt um
að ferðast til tunglsins eða enn
lengra út í geiminn og horfa á
jörðina utan frá.
Fram til þessa hefur sá
draumur eingöngu ræst hjá
fáeinum einstaklingum. Yuri
Gagarin var manna fyrstur út í
geiminn en Neil Armstrong steig
fyrstur á tunglið.
Raunveruleikinn um að
ferðast út í geiminn færist nær
með hverju ári. Fyrir miðja
síðustu öld þótti það ævintýraleg
hugmynd að menn ættu eftir að
svífa um í geimnum, hvað þá
að ganga á tunglinu. Árið 1961
sendu Rússar mannað geimfar
á sporbaug um jörðu og Yuri
Gagarin var fyrstur manna til að
sjá jörðina utan frá, að minnsta
kosti með hjálp tækninnar. Átta
árum seinna, 1969, stigu þeir Neil
Armstrong og Buzz Aldrin fyrstir
manna á tunglið en Gene Gernan
mun vera síðasti maðurinn sem
lyfti fæti af tunglinu, árið 1972.
Einkaaðilar skerast í leikinn
Þrátt fyrir að margir efist um
að menn hafi nokkurn tíma
stigið fæti á tunglið, og lagt
fram vísbendingar máli sínu
til stuðnings, eru aðrir sem
kjósa að trúa á lendinguna og
að mannkynið sé fært um að
framkvæma slíkt stórvirki. Fram
til þessa hafa tólf menn notið
þeirrar gæfu að stíga fæti á tunglið
og allir eiga þeir það sameiginlegt
að vera bandarískir ríkisborgarar
og opinberir starfsmenn.
Hótel Luna
Aðilar í ferðaþjónustu horfa með
opnum hug á þann möguleika að
bjóða almenningi skemmtiferðir
út í geiminn og jafnvel að
setja upp einhvers konar
afþreyingaraðstöðu á braut um
jörðu, eða hóteli á tunglinu eða
Mars.
Þyngdarleysiserótík
Þegar til tunglsins er komið
verður hægt að fara í gönguferðir
og gígaskoðun eða spila golf.
Tunglfarinn Alan Shepard var
reyndar fyrstur manna til að spila
golf á tunglinu, hann hitti kúluna
í þriðju tilraun og segir sagan að
það sé lengsta högg sögunnar.
Kúlan liggur enn á tunglinu og
hver veit nema einhver eigi eftir
að rekast á hana á ferð sinni um
tunglið.
Tunglið þykir ekki mjög
áhugaverður staður í dag þar sem
það hefur í raun upp á lítið að
bjóða annað en urð og grjót og því
líklegra að sett verði upp geimstöð
á braut um jörðu sem hótel. Í
geimhótelinu verða veitingahús,
verslanir, líkamsræktarstöðvar
og spilavíti. Auk þess verður
boðið upp á geimgöngur og
þyngdarleysiserótík.
Fyrstu ferðalangarnir út
í geiminn verða væntanlega
moldríkir sérvitringar og
ævintýramenn en fljótlega mun
verðið lækka og ferðirnar boðnar
í auglýsingaskyni sem vinningur
í happdrætti. Að lokum munu
ferðirnar svo standa almenningi
til boða á verði sem hann ræður
við. /VH
STEKKUR
Í fótspor Gagarin
Sjávarþörungar:
Þorir þú að smakka?
Þörungar eru fullir af stein-
efnum, vítamínum og öðrum
heilsusamlegum næringarefnum
sem gerir þá næringarlega að góðri
viðbót við allan mat.
Þrátt fyrir gífurlegt magn þeirra,
rétt innan seilingar, þá eru þörungar
vannýtt hráefni – en það á eftir að
breytast, segja fróðir menn. Þörungar
gera allan mat áhugaverðari.
Þegar talað er um
sjávarþörunga í tengslum við
mat er átt við botnþörunga
því aðrir sjávarþörungar eru
smásæir, svokallaðir svif þörungar.
Botnþörungar vaxa meðfram
ströndum okkar. Þeir teygja sig
upp, niður og þversum og safna í
sig sjávarsöltum og steinefnum. Þeir
gefa fiskum, skeldýrum og öðrum
sjávarlífverum líf og vernd en hafa
átt takmarkaðan sess í mataræði
okkar. Við Íslandsstrendur er talið að
séu um 200 tegundir botnþörunga,
þar af rúmlega 20 ætar. Þeir eru
mjög ólíkir innbyrðis, stórir, smáir,
grænir, rauðir, brúnir, gulir, þunnir,
þykkir, mismunandi að bragði og
áferð og henta því til mismunandi
notkunar.
Þörungar – matur í neyð eða
súperfæða?
Á Norðurlöndunum hefur verið litið
á þörunga sem dýrafóður, áburð og í
neyðartilfellum sem mat fyrir fátækt
fólk. Þessi tengsl þörunga við fátækt
og eymd skýra að hluta af hverju
þessi sérstaki matur hefur ekki fengið
verðskuldaða viðurkenningu. Það
eru að sjálfsögðu undantekningar á
þessu, hér á Íslandi hefur hefðin að
borða söl sem viðbit haldist fram á
þennan dag og Grænlendingar nýta
marínkjarna og beltisþara. Að öðru
leyti eru þörungar að mestu leyti
nýttir til að draga úr þeim hjálparefni
í matvæli s.s. hleypiefni eða aðra
iðnaðarframleiðslu. Langmest af
þörungum er neytt í Asíu, einkum
Japan, Kína og Suður-Kóreu. Á
Vesturlöndum er áhugi hins vegar
að aukast á þörungum samhliða
auknum vinsældum sushi.
Þörungar í matseld
Margir spá því að í náinni framtíð
verði botnþörungar hversdagsmatur
á Norðurlöndunum. Þá má nota
á margvíslegan hátt til að auka
næringargildi matar samhliða því
að styðja við baráttu Vesturlanda
gegn ofþyngd sem og afleiðingu
vannæringar þar sem hana er að finna.
Botnþörungar eru mjög trefjaríkir
og því erfiðara að melta þá en mörg
önnur matvæli, það getur því tekið
tíma fyrir fólk að venjast því að borða
þá í meira magni. Þá líkar mörgum
ekki hið framandi bragð eða að tyggja
stóra, seiga bita af þörungum. Smá
útsjónarsemi þarf því við framreiðslu
þeirra, t.d. með því að skera þá smátt
eða framreiða þá stökka. Þörunga má
matreiða á fjölbreyttan máta. Gott er
að blanda þörungum í smoothie eða
steikja þá lítillega með sesamfræjum
auk þess sem gott getur verið að
mala þá og sáldra síðan yfir ýmsa
rétti. Bóluþang er frábært snakk eftir
smá tíma í ofni með örlítilli olíu.
Það má steikja kjúkling í eldföstu
móti með smá þörungum í vatninu,
til að gefa bragð. Í eftirréttum með
sýrðum rjóma er hægt að nota sumar
tegundir þörunga sem hleypiefni s.s.
marínkjarna. Stórþari er leyndarmálið
í baunaréttum, dregur úr vindgangi.
Þörunga má einnig nota sem
bragðauka í súpur og salöt, þurrkaða
og skorna í smá bita. Þá er gott að
setja þörunga í brauð, til dæmis
söl. Það er því bara spurning um að
prófa sig áfram. Fara sjálf að safna
þörungum eða kaupa úti í næstu
verslun. Vöruúrvalið er sífellt að
verða betra og uppskriftir má finna í
matreiðslubókum eða á netinu.
Eins og með önnur matvæli þá er
meðalhófið best. Það er mikilvægt að
tryggja að þörungar séu skornir upp á
hreinum svæðum og sumar tegundir
af þörungum eru það ríkar af joði að
eingöngu örlítið magn þarf af þeim
til að fara yfir ráðlagða neyslu. Með
það á bak við eyrað, eru þörungar
frábært hráefni til að gera mataræði
okkar heilsusamlegra.

Heilsusamleg viðbót við
norræna eldhúsið
Ný norræn matvæli, sem er
verkefni á vegum Norrænu
ráðherranefndarinnar, hefur lagt
áherslu á nýtingarmöguleika þörunga,
einkum sem heilsusamleg viðbót við
norræna eldhúsið. Nú í haust verða
viðburðir á öllum Norðurlöndunum
þar sem þemað er sjávarþörungar
sem hollur og bragðgóður matur.
Markmiðið er að kynna hráefnið og
hvetja almenning til að nýta þörunga
til matar.
Á Matarmarkaði Búrsins helgina
30.–31. ágúst var haldin sérstök
kynning og sala á matþörungum.
Það kom mörgum bersýnilega á óvart
hversu bragðgóðar sumar tegundirnar
eru og hvað er hægt að nýta þörunga
á fjölbreytilegan hátt í mat. Ýtið því
öllum fordómum til hliðar, prófið og
þeir munu koma þér skemmtilega á
óvart.
Þóra Valsdóttir hjá Matís kynnti sjávarþörunga á matarmarkaði Búrsins um síðustu mánaðamót og hvernig hægt er að nota þá til matargerðar. Mynd / VH
Þörungar eru vannýtt hráefni. Mynd / MATÍS ÞV