Bændablaðið - 25.09.2014, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Embætti landlæknis gaf
út nú í sumar skýrslu
um sýklalyfjanotkun og
sýklalyfjanæmi baktería í
mönnum og dýrum á Íslandi á
árinu 2013. Þetta er annað árið í
röð sem fjallað er um notkun og
næmi í bæði mönnum og dýrum.
Sambærileg skýrsla um
sýklalyfjanotkun í mönnum var
gefin út í nokkur ár þar á undan. Í
nýju skýrslunni segir m.a.:
„Sýklalyfjaónæmi baktería er
ein af stærstu heilbrigðisógnum
heimsins í dag. Aukið ónæmi fyrir
sýklalyfjum veldur vandamálum
við meðferð sýkinga og hefur þar
af leiðandi slæmar afleiðingar
fyrir heilsu manna og dýra og
veldur auknum kostnaði við
heilbrigðisþjónustu.
400 þúsund sýkingar af völdum
ónæmra sýkla í Evrópu
Sóttvarnastofnun Evrópu-
sambands ins (European Centre for
Disease Prevention and Control -
ECDC) áætlar að í Evrópu einni
komi upp um það bil 400 þúsund
sýkingar á ári hverju af völdum
ónæmra sýkla sem leiða til um 25
þúsund dauðsfalla. Með auknum
ferðalögum og viðskiptum
með matvæli og dýraafurðir
heimshorna á milli opnast leiðir
fyrir sýklalyfjaónæmar bakteríur
til að dreifa sér. Sýklalyfjaónæmi
er því alþjóðlegt vandamál.
Sýklalyfjanotkun er einn af
áhrifamestu þáttunum í vali og
dreifingu sýklalyfjaónæmis, þótt
sambandið geti verið flókið.
Röng og/eða of mikil notkun
sýklalyfja eykur hættu á uppkomu
og útbreiðslu sýklalyfjaónæmra
baktería. Forsenda markvissra
aðgerða gegn óskynsamlegri
sýklalyfjanotkun er að hafa góðar
og áreiðanlegar upplýsingar um
notkun sýklalyfja og þróun ónæmis
gegn þeim. Á Íslandi er hvatt til
þess að sýklalyf séu notuð með
ábyrgum hætti.
Áhersla er lögð á sýkingavarnir
á heilbrigðisstofnunum og fylgst
er með tíðni sýkinga sem tengjast
heilbrigðisþjónustunni.“
Góð staða í landbúnaði en verri
hvað fólk varðar
Erlendar rannsóknir sýna að
Noregur og Ísland eru í fararbroddi
Evrópuríkja hvað varðar litla
sýklalyfjanotkun í búfénaði mælt
sem magn á þyngdareiningu. Víða
annars staðar er hún talsvert mikil,
m.a. í þeim löndum sem íslenskir
kaupmenn sækja kjöt til að selja á
Íslandi. Er staðan verst á Kýpur,
Ítalíu, Spáni og í Þýskalandi. Þá er
hún líka margfalt meiri í Danmörku
en á Íslandi og um 40 sinnum meiri
á Spáni, en þaðan hafa Íslendingar
m.a. verið að fá nautakjöt.
Varað hefur verið við því að
sýklalyfjaleifar í kjöti geta borist
í menn og safnast þar upp. Þetta
getur leitt til sýklalyfjaónæmis
og útbreiðslu sýklalyfjaónæmra
baktería sem landlæknisembættið
bendir á í skýrslu sinni. Aftur á
móti sýnir skýrslan að staðan er
ekki eins góð hvað mannfólkið
varðar. Þar er Ísland rétt fyrir ofan
meðaltal Evrópuríkja og eftirbátur
allra Norðurlandaþjóðanna.
Notkun sýklalyfja fyrir dýr hefur
dregist saman
Fram kemur í skýrslunni að
sýklalyfjanotkun í dýrum fór
minnkandi á árunum 2010–2012
en stóð nokkurn veginn í stað
milli áranna 2012 og 2013. Sala
í flestum lyfjaflokkum minnkaði
á tímabilinu 2010–2013 en þó má
nefna að sala á lyfjum úr flokki
súlfónamíða og trímetópríms hefur
aukist um 119% á tímabilinu og
þar af um 80% milli áranna 2012
og 2013.
Salmonella og Campylobacter
sp. stofnar sem greindust í mönnum
á Íslandi 2013 og teljast til innlends
smits voru vel næmir fyrir flestum
sýklalyfjum sem prófað var fyrir.
Þó hefur ónæmi Campylobacter-
stofna fyrir cíprófloxacíni verið
að aukast á árunum 2009–2012 og
vert að fylgjast með því á næstu
árum.
Stofnar Salmonella og
Campylobacter sp. í kjúklingum
og svínum hafa einnig verið vel
næmir fyrir þeim sýklalyfjum sem
prófað hefur verið fyrir síðustu ár.
Campylobactersýking í
kjúklingum sú minnsta síðan
eftirlit hófst
Sýni eru tekin úr hverjum
kjúklingaeldishópi tveimur til
fimm dögum fyrir slátrun allt árið.
Eldishópar sem eru
Campylobacter-jákvæðir í eldi
eru frystir strax eftir slátrun.
Við slátrun eru tekin sýni til
Campylobacter-ræktunar úr
botnlöngum kjúklinganna. Ekki eru
tekin slátursýni úr eldishópum sem
voru jákvæðir í eldi.
Á árinu 2013 greindist
Campylobacter í um 1,9% af
kjúklingasláturhópum á Íslandi (sjá
mynd 37) og hefur tíðnin ekki verið
jafn lág síðan eftirlit hófst. Um
mitt ár 2012 var þó eftirliti breytt
á þá leið að engin sýni eru tekin úr
sláturhópum m.t.t. Campylobacter
yfir vetrarmánuðina, eða í
janúar, febrúar, mars, nóvember
og desember, þar sem líkur á
jákvæðum hópum eru hverfandi
á þessum árstíma. Því er erfitt að
bera saman niðurstöður frá seinni
hluta árs 2012 og ársins 2013 við
niðurstöður fyrri ára.
Niðurstöður skýrslunnar eru
að notkun sýklalyfja í mönnum
hefur haldist nokkurn veginn
óbreytt síðustu ár. Þó hefur
notkunin minnkað eilítið síðustu
ár í aldurshópunum 0–4 ára og
15–19 ára. Athygli vekur að
notkun þröngvirkra sýklalyfja
innan heilbrigðisstofnana hefur
minnkað milli áranna 2012 og 2013
á meðan notkun breiðvirkra lyfja
hefur aukist. /HKr.
Skýrsla landlæknisembættisins um sýklalyfjanotkun og sýklalyfjanæmi 2013:
Sýklalyfjanotkun í dýrum
hefur dregist saman
– Varðandi almenning standa Íslendingar sig verst allra Norðurlandabúa
Um síðustu áramót tók gildi
ný reglugerð um gæðastýrða
sauðfjárframleiðslu (nr.
1160/2013).
Fulltrúar Landssambands
sauðfjárbænda (LS) höfðu veg og
vanda af gerð hennar með umsögn
frá ýmsum aðilum, sem svo
ráðuneytið staðfesti 20. desember.
Um áramótin tóku jafnframt
gildi ný lög um búfjárhald. Með
gildistöku þeirra laga færðist
búfjáreftirlit frá sveitarfélögum
yfir til Matvælastofnunar (MAST)
og í stað þeirra sem fyrir voru í
hlutastörfum voru ráðnir sex
dýraeftirlitsmenn, einn í hvert
umdæmi landsins. Matvælastofnun
hefur hingað til séð um eftirlit með
velferð og aðbúnað dýra en með
nýrri gæðastýringarreglugerð
var stofnuninni falið að fara
með eftirlit með framkvæmd
gæðastýrðrar sauðfjárframleiðslu.
Dýraeftirlitsmenn sinna nú
ásamt héraðsdýralæknum og
eftirlitsdýralæknum eftirliti með
velferð og aðbúnaði dýra og hafa
eftirlit með sérstökum þáttum
gæðastýringar.
Í nýrri gæðastýringarreglugerð
er eins og áður miðað við að
lágmarkskröfur aðbúnaðar-
reglugerðar sauðfjár séu uppfylltar
en til viðbótar við þær kröfur er
skerpt á umhverfismálum þ.e.
umgengni og ásýnd býla.
Helstu þættir sem hafa þarf í
huga:
• Þeir sem óska eftir að taka
upp gæðastýrða framleiðslu
sækja um það í Þjónustugátt
Matvælastofnunar fyrir 20.
nóvember ár hvert. Beiðni um
að hætta er jafnframt send til
MAST.
• Umsækjandi þarf að sækja
undirbúningsnámskeið.
• Framleiðendur eru skyldaðir
til að fylla út gæðahandbók,
s.s. áburðarnotkun, gróf fóður-
öflun og fóðrun, landnýtingu,
lyfjakaup og -notkun, umhverfi,
ástand og ásýnd umhverfis.
• Fjárstofn skal skrá í skýrslu-
haldskerfi Bænda samtaka
Íslands fyrir 31. desember. Sé
það ekki gert fær viðkomandi
bóndi viðvörun og í framhaldi
fjögurra vikna frest, annars
er litið svo á að viðkomandi
uppfylli ekki skilyrði um
gæðastýrða framleiðslu.
• Eftirfarandi eru þættir sem
varða ímynd sauð fjár búskapar,
þ.e. viðmið unar reglur um mat
á umhverfisþáttum. Bóndi
telst ekki uppfylla skilyrði um
gæðastýringu ef eitt eða fleiri
atriði eru ekki í lagi:
• Girðingar: Ástand girðinga
er með þeim hætti að þær
eru hættulegar skepnum
t.d. liggja á hliðinni, laus
gaddavír og svo framvegis.
• Umhverfi mannvirkja:
Óþrifnaður út frá
taðhaugum, járnadrasl,
ónýtir rafgeymar, áberandi
magn af ónýtum vélum,
tækjum o.s.frv.
• Umhirða og uppröðun
lausra hluta: Magn ónýtra
tækja sem ekki er raðað eða
komið fyrir með skipulegum
hætti, sem og vélar og tæki
sem hindra aðgengi að
mannvirkjum.
• Laust plast, net, garn
og stórsekkir: Laust og
fjúkandi plast, net og
garn. Stórsekkir áberandi,
t.d. plast, net og garn.
Stórsekkir á girðingum
eða troðið niður í kringum
rúllustæður. Ekki sinnt um
að hirða plast, net og garn
af rúllum sem eru gefnar úti.
Haugar af ónýtum rúllum
með rifið plast. Tómir og/
eða ónýtir áburðar- eða
fóðurbætissekkir.
• Framleiðandi þarf að uppfylla
skilyrði um landnýtingu á öllu
því svæði sem tilgreint er í
umsókn. Uppfylli heimaland
ekki kröfur þarf að vinna
landbótaáætlun til allt að 10
ára og skal þá leita umsagnar
Landgræðslu ríkisins.
• Uppfylli framleiðandi ekki
skilyrði gæðastýringar skal
MAST veita hæfilegan frest
til úrbóta þó að hámarki
fjögurra vikna frest, samkvæmt
reglugerðinni. Þegar grípa
þarf til ráðstafana vegna
vanfóðrunar, harðýðgi, slysa
eða slæms aðbúnaðar hjá
framleiðanda skv. 38. gr. laga
nr 55/2013 um velferð dýra eru
skilyrði gæðastýringar ekki
uppfyllt. Í slíkum tilfellum skal
ekki veita frest til úrbóta.
– Sjá viðkomandi reglugerð á
vef MAST og LS undir Lög og
reglugerðir.
Ljóst er að miklar breytingar
hafa átt sér stað í hefðbundnu
búfjáreftirliti, eins og við flestar
breytingar ganga þær sjaldnast
hnökralaust fyrir sig. Eftirlitsaðilar
sem og bændur hafa bent á ýmsa
þætti sem betur mættu fara í kjölfar
eftirlits síðasta vors og vinnur
nú MAST að því að endurskoða
verklag og framsetningu, m.t.t.
þeirra athugasemda sem gerðar
hafa verið. Mikilvægt er að
framkvæmd eftirlits sé í stöðugri
endurskoðun og að markvisst sé
unnið að úrbótum.
Á þessu ári hefur að nokkru
verið komið til móts við
framleiðendur og sveigjanlegri
frestur verið veittur en reglugerðin
segir til um, þ.e. lengri en 4 vikur.
Ljóst er að það samræmist ekki
reglugerðinni, en er tímabundin
viðleitni MAST til að vinna
með framleiðendum að settum
markmiðum gæðastýringar.
Metnaður allra er jú að tryggja
aðbúnað og velferð dýra og í
gegnum gæðastýringareglugerðina
að skrásetja framleiðsluaðferðina,
tryggja rekjanleika afurða,
viðhalda náttúrugæðum og ásýnd
býla.
Ásdís Helga Bjarnadóttir,
dýraeftirlitsmaður
...frá heilbrigði til hollustu
Gæðastýrð sauðfjárframleiðsla