Bændablaðið - 25.09.2014, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Fréttir
Formaður stjórnar Auðhumlu reifar sektarmálið gagnvart MS í bréfi til félagsmanna:
Segir eftirlitið reyna að knýja fram
breytingar á búvörulögum
Mjólkursamsalan ætlar að áfrýja
úrskurði Samkeppniseftirlitsins
sem ákvað að sekta Mjólkur-
samsöluna um 370 milljónir króna
vegna meintrar misnotkunar á
markaðsráðandi stöðu.
Hörð krafa hefur komið fram í
kjölfar ákvörðunar Samkeppnis-
eftirlitsins um að MS verði gert að
fara að samkeppnislögum og að lög
númer 99 frá 1993 um framleiðslu,
verðlagningu og sölu á búvörum verði
endurskoðuð. Þar er sér í lagi rætt um
71. grein laganna sem talin er veita MS
undanþágu frá hluta samkeppnislaga
og er svohljóðandi:
„Þrátt fyrir ákvæði samkeppnislaga
er afurðastöðvum í mjólkuriðnaði
heimilt að sameinast, gera með sér
samkomulag um verkaskiptingu milli
mjólkursamlaga að því er varðar
framleiðslu einstakra mjólkurvara og
hafa með sér annars konar samstarf
til þess að halda niðri kostnaði við
framleiðslu, geymslu og dreifingu
mjólkurafurða.“
Samkeppniseftirlitið telur að
með því að selja samkeppnisaðilum
hrámjólk á 17% hærra verði en
til fyrirtækja tengdum MS hafi
fyrirtækið valdið samkeppnisaðilunum
talsverðum skaða. Brotið er talið
alvarlegt þar sem það tengist
mikilvægum neysluvörum og hefur
varað í langan tíma, eða að minnsta
kosti frá árinu 2008 og til ársloka
2013.
MS áfrýjar
Í yfirlýsingu frá Mjólkursamsöl-
unni vegna úrskurðar Samkeppnis-
eftirlitsins segir að mjólkin hafi verið
verðlögð í samræmi við opinbera
verðskrá og öll framkvæmd á
viðskiptum með mjólk í lausu máli
var í samræmi við búvörulög og
samkeppnislög.
Fyrirtækið telur sig í einu og
öllu hafa farið að búvörulögum
og samkeppnislögum í starfsemi
sinni og telur að ekkert í gögnum
málsins bendi til annars. Hér er um
að ræða ólíka túlkun fyrirtækisins og
Samkeppniseftirlitsins á skilmálum
búvörulaga og samkeppnislaga.
Niðurstöðu Samkeppniseftirlitsins
verður þegar í stað áfrýjað til
áfrýjunarnefndar samkeppnismála.
Í áliti Samkeppniseftirlitsins segir
að ekki sé hins vegar unnt að fallast
á það með MS að það leiði af þessari
breytingu á ákvæðum búvörulaga að
bann samkeppnislaga við samráði sé
gert með öllu óvirkt þegar um sé að
ræða „viðskipti innan iðnaðarins“.
Eins og fram komi í lögunum beri að
skýra undantekningar frá almennum
lögum þröngt.
„Hæpinn skilningur á ákvæðum
búvörulaga“
Síðdegis á þriðjudag sendi Egill
Sigurðsson, formaður stjórnar
Auðhumlu, félagsmönnum þess
bréf þar sem hann reifar málið
frá sjónarhóli MS og Auðhumlu.
Auðhumla er regnhlífarfyrirtæki
með um 90% eignarhlut í MS og er í
eigu um 700 mjólkurframleiðenda um
land allt. Í bréfinu hnykkir Egill á 71.
grein búvörulaga og segir niðurstöðu
Samkeppniseftirlitsins byggja á
afar hæpnum skilningi á ákvæðum
búvörulaga að mati MS.
„Samsæriskenning“
Egill kemur víða við í bréfi sínu og
segir m.a.:
„Hvergi í úrskurði Samkeppnis-
eftirlitsins er reynt að færa sönnur
á að verðhækkun á mjólk í lausu
máli haustið 2009 hafi komið til
með þeim hætti sem staðhæft er
í niðurstöðuskjalinu. Sett er fram
nokkurs konar samsæriskenning,
sem MS virðist síðan eiga að afsanna.
Samkeppniseftirlitið reynir með
þessum aðferðum að gera starfshætti
verðlagsnefndar búvöru tortryggilega
og samsæriskenningin virðist ganga
út á að nefndin hafi gengið erinda
Mjólkursamsölunnar til að koma
fyrirtækinu Mjólku á kné.“
Segir eftirlitið reyna að gera MS
og samstarfsfyrirtæki tortryggileg
Í niðurlagi bréfsins segir Egill: „MS
telur að Samkeppniseftirlitið hafi
ákveðið að láta reyna á gildi búvörulaga
þar sem þau gefa fyrirtækjum í
mjólkuriðnaði (öllum fyrirtækjum
sem eru með innvigtunarleyfi og alls
ekki bundið við MS) færi á að vinna
saman og eða sameinast. Eftirlitið hafi
valið og slitið úr samhengi upplýsingar
í málatilbúnaði sem miðaði að því að
gera MS og samstarfsfyrirtæki hennar
tortryggileg. Tilgangurinn er að mati
MS að reyna að knýja fram breytingar
á búvörulögum. MS hyggst sýna fram
á þetta í áfrýjunarferlinu.“
Þá segir Egill að félagið muni ekki
ræða þessi mál frekar efnislega fyrr en
niðurstaða áfrýjunarnefndar liggi fyrir,
en hún hafi sex vikur til að komast að
niðurstöðu eftir að hún fær málið til
umfjöllunar.
„Markaðsmisnotkun er glæpur
gagnvart neytendum“
Ásmundur Friðriksson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, lýsti yfir
miklum áhyggjum vegna málsins úr
ræðustóli Alþingis á þriðjudag og að
athafnir MS vektu sér ugg í brjósti.
„Markaðsmisnotkun er glæpur
gagnvart neytendum og í því getum
við ekki tekið þátt.“
Sagði hann að ef úrskurður
Samkeppniseftirlitsins sé réttur þá
verði að stokka upp spilin. Þá hefur
Andrés Magnússon, framkvæmdastjóri
Samtaka verslunar og þjónustu, sagt að
þetta kalli á tafarlausa endurskoðun
búvörulaga.
Verið að láta reyna á búvörulögin
Sigurður Ingi Jóhannsson land-
búnaðar ráðherra sagði, þegar
Bændablaðið náði tali af honum, að
hann væri enn að skoða greinargerð
Samkeppnisstofnunar um málið og
því of snemmt fyrir hann að segja
nokkuð um það.
Mjólkursamsalan er vegna
stöðu sinnar á markaði undanþegið
samkeppnislögum og þegar Sigurður
Ingi var spurður hvort komið hafi
fram hugmyndir um að afnema þá
undanþágu sagði hann svo ekki vera.
„Við erum með ákveðinn lagagrunn
í landinu og hann gildir en mér sýnist
við fyrstu sýn að Samkeppniseftirlitið
sé að láta reyna á búvörulögin. Ég vil
því ekki tjá mig um málið fyrr en ég
er búinn að fá greiningu á úrskurði
Samkeppniseftirlitsins.“
Farið verði að lögum
Sigurður Loftsson, formaður
Landssambands kúabænda (LK),
sem jafnfram situr í verðlagsnefnd
búvara fyrir hönd bænda, segir að
sjálfsögðu eigi MS að fara að lögum.
„Það hlýtur að vera okkar krafa að
þessir aðilar sem starfa á markaðnum
innan ramma búvörulaganna fari
eftir þeim lögum og reglum sem
þeim eru ætlaðar. Mér virðist þó að
í áliti Samkeppnisstofnunar sé komið
fram lögfræðilegt álitamál um túlkun
á heimildum búvörulaga. Allavega
hefur það verið viðtekin skilningur, að
heimildir til viðskipta á milli þessara
tengdu aðila séu býsna rúmar. Enda
eru þeir bundnir af ýmsum skyldum
sem lögin setja þeim og kröfum sem
fylgja ákvörðunum verðlagsnefndar.
Mér sýnist Samkeppniseftirlitið sé
farið að túlka heimildir búvörulaga
þrengra en menn hafa gert til þessa.
Það þýðir þá væntanlega að úr því
þarf að fá skorið og því fyrr því
betra,“ segir Sigurður.
Hagfræðistofnun skoðar málið
Hann viðurkennir að málið sé þegar
orðið mjög skaðlegt fyrir bændur.
Því sé brýn ástæða að fara yfir
forsendurnar og að það verði metið
af hverju þessi undanþága sé fyrir
hendi í lögunum og hverju hún hafi
skilað. Sigurður segir að hugsun
laganna felist fyrst og fremst í því
að jafna aðgengi allra landsmanna
að vörunum, tryggi jafnvægi í verði
til neytenda og tryggi bændum um
leið lágmarksverð. „Það er í gangi
vinna við að skoða reynsluna af þessu
fyrirkomulagi hjá Hagfræðistofnun.“
Segir Sigurður að ef menn vilji ráðast
í breytingar á þessu fyrirkomulagi, þá
sé mikilvægt að það verði einungis
gert á forsendum vandaðrar úttektar.
Ríkar kröfur gerðar um
hagræðingu
Sigurður segir að í samningi um
starfsskilyrði mjólkur framleiðslunnar
frá 1998 hafi verið samið um að
verðlagningu á heildsölustigi yrði
hætt.
„Því var síðan breytt með
núverandi samningi frá 2004, á
þeirri forsendu m.a. að það komu
fram miklar áhyggjur frá smærri
verslunum um stöðu sína gagnvart
stóru verslanakeðjunum um aðgengi
að mjólkurafurðum. Í búvörulögin
voru á sama tíma settar mjög ríkar
heimildir fyrir mjólkuriðnaðinn til
að sameiningar í því skyni að draga
úr vinnslu- og dreifingarkostnaði. Í
skýrslu sem gefin var út í aðdraga
núverandi samnings var beinlínis
lagt til að dregið yrði úr kostnaði
með sérhæfingu og samvinnu eða
samruna. Á þeirri forsendu fór
af stað vinna við sameiningu í
mjólkuriðnaði.
Á þessu tímabili voru teknar
ákvarðanir bæði innan stjórnkerfisins
og í verðlagsnefnd sem leiddu mjög
stíft áfram hagræðingu í greininni.
Ef menn eru samála að þetta hafi
skilað árangri þá verða menn að
hugsa það til enda hvort ganga eigi
til baka með tilheyrandi uppskiptingu
fyrirtækisins.“ /VH/HKr.
Það skiptir meira en fjóra af
hverjum fimm Íslendingum máli
að upplýsingar um upprunaland
séu á umbúðum matvæla við
ákvörðun um kaup.
Þar af telur tæpur helmingur
(48%) að það skipti miklu máli og
rúmur þriðjungur (35%) að það
skipti nokkru máli. Aðeins 17%
telja að það skipti litlu eða engu
máli. Þetta kemur fram í nýrri könnun
Capacent Gallup fyrir Bændasamtök
Íslands, Neytendasamtökin,
Samtök atvinnulífsins, Samtök
ferðaþjónustunnar, Samtök
iðnaðarins og Samtök verslunar og
þjónustu sem eru í samstarfi um
bættar upprunamerkingar matvæla.
Yfirgnæfandi meirihluti Íslendinga
telur að bæta þurfi upprunamerkingar
matvæla.
70% sætta sig ekki við lélegar
upprunamerkingar
Rúmlega sjö af hverjum tíu
landsmönnum telja að það sé
óásættanlegt að upprunalands
hráefnis sé ekki getið á umbúðum
unninna matvæla. Dæmi um slíkar
afurðir eru t.d. innfluttar svínasíður
sem eru reyktar og sniðnar í beikon,
en samkvæmt gildandi reglum telst
land vera upprunaland ef umtalsverð
umbreyting vörunnar hefur átt sér
stað. Tæpur helmingur (46%)
telur slíkar merkingar algerlega
óásættanlegar og fjórðungur (25%)
telur þær að litlu leyti ásættanlegar.
Aðeins tíundi hver (11%) telur skort
á upplýsingum vera að mestu eða öllu
leyti vera í lagi.
Nær 90% vilja upprunamerkja
aðalinnihald í kjötvörum
Loks telja tæplega níu af hverjum
tíu (86%) það skipta miklu eða
nokkru máli að fá upplýsingar um
upprunaland aðalinnihaldsefnis í
kjötvörum sem eru unnar úr fleiri
en einu hráefni, s.s. áleggi, pylsum og
bökum. Tíundi hver telur það skipta
litlu máli en aðeins 4% telja að það
skipti engu máli.
Vaxandi áhersla neytenda á
upprunamerkingar
Samanburður við könnun árið
2006 sýnir vaxandi áherslu á
upprunamerkingar
Árið 2006 var gerð norræn
könnun á viðhorfum almennings
til upprunamerkinga matvæla.
Úrtakið þá var 1.000 einstaklingar.
Niðurstöður hennar voru að áhersla
Íslendinga á upprunamerkingar var
heldur minni en hinna þjóðanna.
Nýja könnunin sýnir að áhersla
Íslendinga á upprunamerkingar
hefur aukist umtalsvert og er orðin
svipuð og þá var meðal annarra
Norðurlanda. Árið 2006 töldu
73% Íslendinga upprunamerkingar
matvæla vera mikilvægar
samanborið við 83% nú. Þar af
töldu 34% árið 2006 merkingarnar
vera mjög mikilvægar en 48% nú.
Þá töldu 59% Íslendinga skort
á upplýsingum um upprunaland
hráefnis unninna vara vera
óásættanlegan en 71% nú. Loks
töldu fjórir af hverjum fimm (82%)
árið 2006 það vera mikilvægt að
upprunaland aðalhráefnis unninna
kjötvara væri getið á umbúðum sem
er svipuð niðurstaða og nú (86%).
Könnunin var netkönnun gerð á
tímabilinu 26. júní til 4. júlí 2014.
Í úrtaki voru handahófsvaldir 1.400
einstaklingar á öllu landinu, 18 ára
og eldri. Fjöldi svarenda var 842,
þannig að þátttökuhlutfall var 60%.
Ný könnun Capacent um merkingar matvæla:
Íslendingar vilja betri
upprunamerkingar
Samtök afurðastöðva í mjólkur-
iðnaði (SAM) hafa lagt til við
framkvæmdanefnd bú vöru-
samninga og landbúnaðar-
ráðherra að greiðslumark kúa-
bænda á næsta ári verði 140
milljónir lítra í stað 123 milljóna
lítra eins og nú er samkvæmt
reglugerð.
Þarna er um rúmlega 12%
aukningu á greiðslumarki að ræða
frá yfirstandandi ári og kemur þessi
tillaga í kjölfar mikillar söluaukningar
mjólkurafurða og þörf fyrir auknar
birgðir til að mæta sveiflum, að því
er fram kemur í tilkynningu frá SAM.
Samkvæmt upplýsingum frá
Landssambandi kúabænda (LK)
mun hækkun greiðslumarks ekki hafa
áhrif á upphæð opinbers stuðnings við
mjólkurframleiðsluna.
Ljóst er að greiðslur til bænda
munu þynnast út á aukinn lítrafjölda
en áfram er krafa um 100%
framleiðsluskyldu. Sigurður Loftsson,
formaður Landssambands kúabænda
(LK), segir að það verði að teljast
líklegt að nokkur hluti bænda muni
ekki ná að fylla framleiðsluskyldu
sína á komandi ári með þessari miklu
aukningu greiðslumarks.
Ýtir undir kröfu um nýtt kúakyn
„Við höfum hins vegar lagt til við
ráðherra að gefinn verði aukinn slaki
í viðskiptum með greiðslumark. Það
getur hugsanlega hjálpað eitthvað til
þótt viðskiptin verði væntanlega ekki
mikil. Krafan um aukinn árangur í
kynbótastarfinu og þar með hærri
nyt kúnna er auðvitað viðvarandi,
enda ein helsta driffjöður aukinnar
hagkvæmni í framleiðslunni. Öll
umræða um innflutning nýs kúakyns
eða innblöndun í okkar gamla
stofn hafa verið drifnar áfram af
þeirri hugsun. Þessi mikli vöxtur
á mjólkurvörumarkaði hlýtur samt
óhjákvæmilega að ýta undir þær
raddir sem vilja fá afkastameiri kýr
í fjósin.“
Innflutningur sennilega óþarfur
Vangaveltur eru um að ef bændur
geta hugsanlega ekki framleitt upp
í greiðslumarkið gæti það um leið
vakið upp kröfu um innflutning á
mjólk, allavega tímabundið. Um
þetta segir Sigurður:
„Ég tel að umtalsverðir
möguleikar séu til að bregðast við
þessari framleiðsluaukningu enda
enn þá talsvert mörg bú sem eiga
inni vannýtta afkastagetu hjá kúnum.
Verkefnið fram undan er að ná til
þessara bænda og hvetja þá til dáða.
Að því sögðu finnst mér afar hæpið
að það komi til innflutnings á mjólk.“
/HKr.
Greiðslumark mjólkur verði 140 milljónir lítra á næsta ári:
Gæti hert á kröfum
um nýtt kúakyn
Egill Sigurðsson gagnrýnir Sam-
félagsmanna Auðhumlu. Mynd / HKr.
Ólafur Magnússon, framkvæmda-
stjóri Kú, sem kærði MS til Sam-
keppnis eftirlitsins. Mynd / HKr.