Bændablaðið - 25.09.2014, Síða 35

35Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Að undanförnu hefur nokkuð
verið fjallað um menntun og
vísindastarf í umhverfis-, náttúru-
og búvísindum hér á landi á
opinberum vettvangi. Að vísu
hefur lítið verið fjallað um ágæti
menntunar eða nauðsyn, að hve
miklu leyti hún svarar kalli tímans
eða hvaða nýju spurningum
menntun og vísindastarf á þessum
sviðum ætti að svara.
Hin opinbera umfjöllun síðustu
misseri hefur snúist að mestu um
rekstrarform og utanumhald. Einkum
í samhengi við rekstrarfyrirkomulag
og rekstrarniðurstöður Landbúnaðar-
háskóla Íslands. Umræðan er í
ógöngum og hefur þróast í átök
um „annaðhvort eða“-lausnir. Ekki
mjög heppilegt þegar hópurinn sem
lætur sig málin varða hefur í raun
sameiginlegt markmið um eflingu
þekkingar í landbúnaði, umhverfi
og náttúru.
Minna hefur farið fyrir umræðu
um þörf á þekkingu og færni á
þessum sviðum, hvaða lausnir á
að framleiða, hvaða þekkingu eiga
útskrifaðir nemendur að hafa og
hvaða verkefni eiga þeir að geta
leyst. Fyrir hverja eru rannsóknir á
þessum sviðum stundaðar og hvaða
spurningum og hverra á að svara?
Í öllum rekstri, hvort sem er
menntastofnana eða fyrirtækja,
stórra og smárra, verður reglulega
að spyrja grundvallarspurninga.
Þær eru oft óþægilegar en oftast
gefandi ef heiðarlega er spurt
og heiðarlega er svarað. Í tilfelli
menntastofnana þurfa þessar
grundvallarspurningar að koma frá
mörgum aðilum. Sérstaklega í tilfelli
háskólastofnana. Í tilfelli háskóla á
téðu sviði má nefna að skólinn þarf
að svara spurningum á mjög breiðum
grundvelli, allt frá því hvernig
þekkja má og þróa smæstu lífverur
og allt til hagrænna umhverfisáhrifa
í alþjóðlegu samhengi. Hann þarf
að svara einstaklingunum sem lifa
með náttúrunni, einstaklinga sem
rækta í moldinni, hirða og rækta
dýr, þróa vörur, reka fyrirtæki svo
fátt eitt sé nefnt. Hann þarf að
svara spurningum einstaklinga og
áhugahópa sem láta sig varða náttúru
Íslands og umhverfi á einn eða annan
hátt. Hann þarf að svara spurningum
einstaklinga og sveitarfélaga á
breiðum grunni í náttúruvísindum
almennt og umhverfis- og
skipulagsfræði, afurðafyrirtækjum
og þjónustuaðilum í landbúnaði um
vöruþróun og tæknimál. Hann þarf
að svara spurningum þjóðarinnar
og yfirvalda um landbúnað,
umhverfis- og skipulagsmál og
náttúruvísindi bæði faglega sem og
í hagrænu tilliti. Hann þarf einnig
að svara spurningum í alþjóðlegu
samhengi. Svo mætti lengi telja.
Staða menntunar og rannsókna á
fyrrgreindum sviðum er því ekki
einkamál fárra aðila. Málið varðar
mjög marga og enginn getur í raun
fríað sig ábyrgð.
Ef skoðuð er staða menntunar og
rannsókna hér á landi í landbúnaði,
umhverfis- og auðlindanýtingu
á landi þá kemur í ljós að hún er
grafalvarleg. Landbúnaðarháskóli
Íslands er framkvæmdaaðili þessara
mála að langstærstu leyti hér á landi.
Núverandi form skólans er ekki orðið
10 ára og er frá 2005, þegar eldri
stofnanir voru sameinaðar í eina.
Svo virðist sem að í upphafi
hafi fjármunir ekki fylgt þeirri
breytingu að færa stofnunina upp
á háskólastig og fjárþörf skólans
strax þá verið vanáætluð. Hefur
skólinn síðan verið meira eða minna
í vítahring vanætlaðrar fjárþarfar og
framúrkeyrslu með eftirfylgjandi
sparnaðarkröfu. Einkennandi fyrir
starfsemina er samdráttur ár frá ári.
Árið 2005 mun starfsfólk hafa verið
138 talsins. Nú í október 2014 verða
þeir líklega komnir niður í 71. Ef
frumvarp til fjárlaga fyrir næsta ár
verður að lögum verður veruleg
fækkun starfsfólks til viðbótar. Málið
er grafalvarlegt.
Það segir sig sjálft að slíkur
niðurskurður í þekkingarstarfsemi
skilar færri og/eða lakari afurðum.
Í tilfelli Lbhí hefur verið skorið
svo utan af starfseminni að ekki
verður gengið lengra nema að spyrja
grundvallarspurninga um hvaða
starfi á að sinna og hverju á að hætta
að sinna.
Spurninga eins og t.d.; á að leggja
niður starfsmenntun í landbúnaði á
Íslandi? Á að leita leiða til að styrkja
nemendur til búfræðináms erlendis
eða kaupa fjarnámspakka af erlendum
þar til bærum skólum? Á að hætta
rannsóknum á sviði umhverfismála,
stefna að því að senda þess í stað
íslenska nemendur í landgræðsluskóla
Sameinuðu þjóðanna sem yrði þá
rekinn og staðsettur erlendis? Á
að hætta rannsóknum og kennslu í
búvísindum og sækja þá þekkingu
í erlenda skóla? Eða eigum við að
sleppa þeim lið og kaupa einfaldlega
ráðgjöf erlendra sérfræðinga um
úrlausnir einstakra verkefna? Eða á að
halda allri starfsemi áfram að nafninu
til og gera það lélega?
Einhverjum finnast þessar
spurningar fjarstæða, en hið sorglega
í málinu er að slíkar spurningar eru
næstar á dagskrá þegar fjárhagslegur
rammi um starfsemi Lbhí er skoðaður.
Nú ætla ég ekki í löngu máli að
fara yfir þarfir þjóðarinnar í þessum
breiða málaflokki auðlindanýtingar og
umhverfismála á landi hérlendis. Þó
minni ég á að íslenskur landbúnaður
gerir ekki meira en svo að standa undir
fæðuöryggi þjóðarinnar og hann
þarf að bæta getu sína til að tryggja
hana á komandi árum. Það verður
ekki gert nema með aukinni færni.
Matvælastofnun Sameinuðu þjóðanna
spáir matarskorti á heimsvísu árið
2050. Þangað til er ekki nema hálf
mannsævi. Það er líka stuttur tími
þegar náttúran er annars vegar.
Róttækra aðgerða er þörf ef ekki á
að tapa þræðinum í þekkingaröflun og
-miðlun hér á landi á framangreindum
sviðum.
Ég ákalla því alla þá sem láta
sig náttúru og umhverfi varða,
starfandi fólk jafnt sem áhugafólk
um landbúnað, umhverfi og náttúru
á Íslandi. Ég ákalla sömuleiðis alla
þá sem láta sig varða þjóðarhag
og heilbrigt sjálfbært þjóðfélag,
stjórnmálamenn allra flokka, og
alla þá sem láta sig þekkingu og
menntun þjóðarinnar varða að standa
saman um málefni menntunar og
þekkingu í landbúnaði, umhverfis-
og náttúruvísindum og koma þeim
í farveg uppbyggingar til framtíðar.
Bjarni Stefánsson,
fulltrúi í háskólaráði
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Bændablaðið Smáauglýsingar 56-30-300
Bjarni Stefánsson.
Héraðssýning
Félags sauðfjárbænda
í Strandasýslu laugardaginn 11. október
Félag sauðfjárbænda í Strandasýslu stendur fyrir héraðssýningu
á lambhrútum laugardaginn 11. október. Sýningarhald verður á
tveimur stöðum, vegna sauðfjárveikivarnargirðinga, fyrir sunnan
girðingu á Bæ í Hrútafirði hjá Gunnari, fyrir norðan girðingu hjá
Ragnari í Heydalsá.
Sýndir verða stigaðir lambhrútar í flokki kollóttra, hyrndra og
mislitra. Hverju búi er heimilt að mæta með allt að fimm hrúta til
þátttöku í hverjum flokki, þ.e. 3 – 1-1, það er, í flokki sem bóndinn
sjálfur velur. Skrá verður hrútana til þátttöku hjá Gunnari Dalkvist
í síma 451-4013.
Dómar hefjast kl. 11 í Bæ og kl. 15 á Heydalsá. Veittar verða
viðurkenningar fyrir besta hrút í hverjum flokki að loknum dómi
á Heydalsá.
Félag sauðfjárbænda í Strandasýslu
Borgartún 36 • 105 Reykjavík
588 9747 • www.vdo.is
Ódýrt, öflugt og traust
Linhai 400
Verð
899.000 kr. +vsk. með dráttarvélaskráningu.
Staða Landbúnaðarháskóla Íslands er grafalvarleg
– Róttækra aðgerða er þörf ef ekki á að tapa þræðinum í þekkingaröflun
HÁGÆÐA HRÁEFNI ÁST OG UMHYGGJA = EINSTÖK ÚTKOMA+
ÓMISSANDI
Í SLÁTURGERÐINA
FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUNA
KORNAX RÚGMJÖL ER HEILKORNAMJÖL SEM Í ERU
ALLIR HLUTAR KORNSINS; KJARNI, KÍM OG HÝÐI AUK ÞESS
SEM ÞAÐ INNIHELDUR NÁTTÚRULEG VÍTAMÍN OG STEINEFNI
Egilsholti 1, 310 Borgarnesi
Afgreiðsla, sími 430 5500
Opið virka daga 8-18
www.kb.is, margret@kb.is

4.400kr, 50stk
1.320kr, 20stk