Bændablaðið - 25.09.2014, Blaðsíða 37

37Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Alvarleg niðurgangspest í bandarískum svínum:
Hefur drepið milljónir dýra
– Framboð á svínakjöti dregst saman og verð hækkar
Alvarlegur niðurgangsfaraldur
hefur herjað á svín í Banda ríkjunum
á liðnum misserum og hefur drepið
yfir 7 milljónir grísa á einu ári.
Afleiðing pestarinnar er minna
framboð á svínakjöti og ört hækkandi
verð.
Málið er litið mjög alvarlegum
augum í Bandaríkjunum en vírsusinn
gengur undir nafninu Porcine
Epidemic Diarrhoea, eða PED.
Sjúkdómurinn veldur niðurgangi
með þeim afleiðingum að svínin
hætta að nærast, ofþorna og drepast.
Haft er eftir Tony Forshey, yfirmanni
dýraheilbrigðismála í Ohio, að vírusinn
virki líkt og „sláttuvél“ á meltingarfæri
svínanna. Um leið og þessi líffæri
hætti að virka geti svínin ekki nærst
eðlilega, hvorki af fóðri né vatni.
Lyfjafyrirtækið Harrisvaccines Inc.
hefur verið að reyna að þróa mótefni
gegn þessum vírus. Þá hafa stóru
lyfjafyrirtækin Merck Animal Health
og Zoetis Inc. tekið saman höndum
um að þróa mótefni í samvinnu við
bandaríska háskóla.
Samkvæmt umfjöllun fréttastofu
Reuters fannst vírusinn fyrst í Ohio í
maí á síðasta ári og hefur nú breiðst
til meira en 4.700 býla í 30 ríkjum
Bandaríkjanna. Um þriðjungur af
3.000 svínabúum í Norður-Karólínu
hefur sýkst síðan í júní 2013. Þá hefur
vírusinn einnig verið að breiðast út
til Kanada, en svínaræktin þar hefur
verið nátengd þeirri bandarísku. Á
sumum stöðum eiga menn nú í miklum
erfiðleikum með að útvega svínakjöt
á markaðinn.
Uppruninn óljós
Um nákvæman uppruna sjúkdómsins
er ekki vitað, en hann er sagður mjög
svipaður vírus sem kom upp í svínum
í Anhui-héraði í Kína. Þá er greint frá
því að vægari tilfella sjúkdómsins
hafi orðið vart í Evrópu, Japan,
Mexíkó og í hluta af Suður-Ameríku
á undanförnum árum.
Talið er að sjúkdómurinn berist
með svínaskít og er einnig talið að
ekki þurfi nema eina teskeiðarfylli af
sýktum svínaskít til að sýkja öll svín
í Bandaríkjunum. Þá sýna rannsóknir
Minnesota-háskóla að vírusinn getur
lifað í vatni við stofuhita í 13 daga. Þó
er ekki talið að vírusinn geti smitast í
menn. Eru bændur hvattir til að gæta
ítrasta hreinlætis við meðhöndlun
svínanna og að vera í hreinum
vinnufatnaði. Þá hefur svínasýningum
víða verið aflýst eins og í Virginíu,
Suður-Dakota og Ohio. Eins eru
gripaflutningabílstjórar hvattir til að
sótthreinsa bíla og búnað. Eru þeir
m.a. hvattir til að þvo bíla sína með
hreinu vatni en ekki endurunnu. Er
talað um að slík hreinsun bílanna geti
kostað um 500 dollara aukalega og
tveggja tíma vinnu.
Annar vírus að stinga sér niður
Ekki bætir úr skák að önnur veira,
Swine Delta Corona virus (PDCv),
sem hefur svipuð einkenni, er einnig
að breiðast út í Bandaríkjunum.
Samkvæmt upplýsingum bandarísku
dýraheilbrigðisþjónustunnar USDA
(Animal Health Inspection Service),
þá hafa fundist 382 tilfelli um sýkt
dýr af í 17 ríkjum eða í 7,2% þeirra
tilfella PDCv sem rannsökuð hafa
verið. Hefur USDA farið fram á
aukafjárveitingu til að berjast við
þessa plágu.
Stór skörð höggvin í hjarðir
margra bænda
Í apríl á þessu ári greindi Reuters
frá því að yfir 10% af bandaríska
svínastofninum væri sýktur af
niðurgangspestinni PED. Þar var
greint frá einstökum svínabændum
sem höfðu misst tugþúsundir grísa frá
því í fyrrahaust. Dæmi eru þar nefnd
um bændur sem höfðu misst 25%
af sínum stofni. Á einu ári er pestin
sögð hafa drepið meira en 10% af
svínastofninum.
Minna framboð af kjöti og verð
hækkar
Svínapestin hefur leitt til minnkandi
framboðs á svínakjöti á markaði
og hækkandi afurðaverðs. Er búist
við að svínakjötsframleiðslan í
Bandaríkjunum dragist saman um
2% á þessu ári vegna svínapestarinnar.
Samkvæmt fréttum frá bandaríska
landbúnaðarráðuneytinu hefur þetta
leitt til þess að neytendur hafa verið
að greiða nærri 13% hærra verð fyrir
svínakjöt í stórverslunum. Fréttir
berast af metverði á svínakjöti vegna
minnkandi framboðs, en svínakjöt
hefur dekkað nærri fjórðung
kjötmarkaðarins í Bandaríkjunum.
Kemur það næst á eftir nautakjöti sem
hefur verið um 29% markaðshlutdeild.
Nær helmingur kjötneyslu
Bandaríkjamanna er alifuglakjöt, en
kindakjöt er einungis með um 1%
hlutdeild.
Frá því í júní 2013 fram í apríl
2014 er talið að sjö milljónir
svína hafi drepist, en samkvæmt
tölum landbúnaðarráðuneytis
Bandaríkjanna var stofninn talinn
vera um 63 milljónir dýra hinn 1.
mars 2014. /HKr.
Afríska svínapestin komin
til fjögurra ESB-ríkja
– Vírusinn berst milli svæða m.a. með hráu kjöti, fatnaði og farartækjum
Afríska svínapestin heldur áfram
að breiðast út og er hún nú komin
til fjögurra Evrópusambandsríkja.
Nýverið greindu yfirvöld í
Eistlandi frá því að sjúkdómsins
hefði líka orðið vart þar í landi.
Í Eistlandi hefur pestin greinst á
svæði þar sem 15 lítil svínabú eru í
rekstri. Gert var ráð fyrir að öllum
svínum í þessum búum yrði slátrað
og lýst var yfir að svæði sem næði
yfir 8 kílómetra radíus í kringum
búin yrðu sett í sóttvarnareinangrun.
Veiran berst ekki í önnur dýr eða
fólk en getur borist á milli svæða með
sýktum dýrum, sæði og hráu kjöti af
sýktum dýrum. Einnig getur vírusinn
borist með farartækjum, fatnaði og
öðrum búnaði sem hefur komist í
snertingu við jarðveg af sýktum
svæðum eða sýkt svín. Dánartíðni
meðal svína og grísa sem sýkjast er
allt að 100%.
Ivar Padar, landbúnaðarráðherra
Eistlands, telur líklegt að vírusinn
kunni að hafa verið að breiðast
út með villtum svínum í skógum
landsins í sumar. Pestin hefur verið
þekkt í Rússlandi frá 2007 og er
nú landlæg í Georgíu, Armeníu,
Azerbaídsjan, Úkraínu og Hvíta-
Rússlandi. Þá er hún einnig komin til
fjögurra Evrópusambandsríkja eins
og fyrr greinir, en það eru Pólland,
Litháen, Lettland og Eistland. /HKr.
Farga hefur þurft svínum í stórum
stíl vegna afrísku svínapestarinnar.
Mynd / stravaganzastravaganza.blogspot.com
Flutningur á hráu kjöti frá sýktum
svæðum getur hæglega borið með
sér vírusinn. Mynd / BBL
Kostnaður við bólusetningu og
krafa um endurbólusetningar hefur
þó dregið úr áhuga margra kúabænda
á aðferðinni.
Örva CNS bakteríur
mjólkurframleiðslu?
Fyrirsögnin kann að hljóma hálf
undarlega en tilfellið er að margar
rannsóknir benda nú í sömu átt, þ.e.
að í þeim hjörðum þar sem finnst
hátt hlutfall CNS baktería (kóagúlasa
neikvæðir stafýlókokkar) þar er
meðalframleiðsla hverrar kýr meiri
en í öðrum hjörðum. Flestir telja þó
að það séu ekki bakteríurnar sjálfar
sem eiga þarna hlut að máli heldur
hitt að þar sem mjólkurframleiðslan
er öflug, þar virðist þessi baktería
eiga auðveldara með að fjölga sér
en í öðrum hjörðum. Um þessi atriði
og fleiri fjölluðu Finnarnir Suvi S.
Taponen og Heli K. Simojoki frá
dýralæknasviði háskólans í Helsinki.
Oftast valda þessar bakteríur
dulinni júgurbólgu en geta einnig
átt sök á vægum sýnilegum
einkennum. T.d. sýnir finnsk
rannsókn að þessi tegund baktería,
en alls eru þekkt 20 ólík afbrigði
þessara baktería, var ástæða 16%
sýnilegra júgurbólgutilvika og 30%
af dulinni júgurbólgu á landsgrunni. Í
Hollandi eru CNS bakteríur ræktaðar
í um þriðja hverju ræktunarsýni
frá bændum og í Þýskalandi má
rekja allt að 35% tilvika um dulda
júgurbólgu til CNS.
Tuttugu þekktar tegundir CNS
CNS bakteríur finnast í öllum
löndum en afar misjafnt er á
milli landa hver tíðni þeirra er, en
nafnið er einungis samheiti margra
undirtegunda og í dag eru þekktar
20 ólíkar tegundir CNS baktería sem
geta valdið júgurbólgu. Rannsóknir á
CNS bakteríum undanfarinn áratug
hafa aðallega beinst að því að finna
þessar undirtegundir CNS og að
reyna að finna sérhæfð lyf gegn
einstökum undirtegundum enda
talið að sumar þessara baktería séu
í raun ekki skaðvaldar. Í dag eru til
þekktar aðferðir sem tegundagreina
CNS en það eru enn sem komið er
afar dýrar greiningaraðferðir. PCR
erfðaefnisgreiningin sem notuð er hér
á landi greinir einungis yfirflokkinn
en ekki undirtegundirnar.
Goðsögn í lifanda lífi
Síðasta erindið sem verður tekið
fyrir í þessari umfjöllun um NMC
ráðstefnuna í Belgíu er erindi
goðsagnarinnar Joseph S. Hogan
frá Ohio State-háskólanum í
Bandaríkjunum. Joe þessi er einn
þekktasti fræðimaður heims á sviði
júgurbólgurannsókna og -fræða og
er auk þess með afar skemmtilega
framkomu sem gerir það að
verkum að áheyrendur sitja sem
límdir við og taka við boðskapnum.
Þarna mætti kappinn með sitt síða
gráa hár, leðuról um hálsinn í
fráhnepptri skyrtu, gallabuxum með
gríðarstóra silfurlitaða beltissylgju
og að sjálfsögðu í kúrekastígvélum
– en ekki hvað? En að erindinu,
sem fjallaði um algengustu
umhverfisbakteríurnar sem við
glímum við í dag þ.e. Escherichia
coli, Klebsiella pneumoniae og
Strep-tococcus uberis. Allar þessar
bakteríur eiga það sameiginlegt að
þær þurfa næringu til þess að lifa af
og lifa t.d. ekki lengi utan mjólkur
eða skíts s.s. utan á mjaltatækjum, í
spenagúmmíum eða á húð.
Fyrirsjáanlegar bakteríur!
Vegna þess hve fyrirsjáanlegar
þessar umhverfisbakteríur eru,
þekkjum við í dag allar helstu
bústjórnarlegu aðferðir sem unnt
er að beita gegn þessum vágestum.
Þar eru mikilvægastir þættir eins
og hönnun innréttinga, griparými
(þéttni), notkun á undirburði og gerð
hans auk vinnubragða í fjósum við
þrif og umgengni. Hin síðari ár hafa
verið gerðar rannsóknir á því hvar
kýr helst ná að smitast af þessum
bakteríum og í ljós hefur komið að
júgurbólgutilvik, fyrstu 2 mánuði
eftir burð, má oft rekja til smits
sem kýr verða fyrir á geldstöðu!
Enn beinast spjótin að því að hlúa
að kúnum á geldstöðunni og búa
geldu kúnum bestu mögulegu
aðstöðuna í fjósinu á hverjum tíma.
Þótt ótrúlegt megi virðast þá er það
alls ekki tilfellið í öllum fjósum og
oft er það svo, a.m.k. í Danmörku,
að geldu kýrnar hafa mætt afgangi
og verið „geymdar“ við aðbúnað
sem var alls ekki góður sé horft til
áhættu á smiti. Í dag er okkur að
takast, hægt og rólega, að breyta
þessu og koma vinnubrögðum í
betri farveg. Rannsóknir sem Joe
vitnaði til hafa sýnt að viðkvæmasti
tíminn gagnvart smiti frá umhverfinu
er fyrstu 2 vikurnar eftir að kýrnar
hætta að mjólka og síðustu 2 vikurnar
fyrir burðinn, svo ef bændur hafa
takmarkaðan tíma eru það þessi
tímabil sem þarf að lágmarki að
passa sérstaklega vel upp á.
Snorri Sigurðsson
sns@vfl.dk
Nautgriparæktarsviði
Þekkingarsetri landbúnaðarins
í Danmörku
DALVEGI 16c · 201 KÓPAVOGI
SÍMI 568 6411 · WWW.RAFVORUR.IS
· Tekur heitt vatn > sparneytin
· Stórt op > auðvelt að hlaða
· Þvotta og orkuklassi A
· Engin kol í mótor
12 kg
Þvottavél
Amerísk
gæðavara
Næsta Bændablað
kemur út
9. október