Skírnir - 01.09.1994, Blaðsíða 18

288
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
sársauka í munni; annaðhvort finnur maður til hennar eða ekki.20
Og ímyndaður sársauki er líka sársauki! Það er því engin hending
að ljóðlínur Sigurðar Grímssonar, „mér fannst ég finna til“, hafa
svo oft verið hafðar í flimtingum. Bókmenntir heimsins eru hins
vegar uppfullar af dæmum um fólk sem misskildi geðshræringar
sínar: villtist á ást og losta eða heilbrigðum metnaði og illgjarnri
öfundsýki.
Að lokum má nefna um skilsmun kennda og geðshræringa að
hinar síðarnefndu hverfa oft, en hinar fyrrnefndu ekki, þegar
okkur uppljúkast ný sannindi. Ef ég átta mig á því að velsæmis-
brotið sem ég hélt að ég hefði framið hafi í raun verið fullkom-
lega viðeigandi atferli þar sem það átti sér stað, hætti ég umsvifa-
laust að finna til blygðunar vegna þess, að minnsta kosti sé allt
með felldu um hugsun mína. Einstaklingur sem vaknar eftir
skurðaðgerð með sáran verk í fæti hættir hins vegar ekki að finna
til hans um leið og honum er sagt að fóturinn hafi verið numinn
brott. Á móti vegur að vísu sú staðreynd að fólk getur skynjað
sársauka sterkar eða veikar eftir því hvað það þekkir vel til orsaka
hans. Þegar læknirinn kveður upp úr um að stingurinn í kviðar-
holinu á mér sé vindverkur en stafi ekki af botnlangabólgu þá
hætti ég að gefa óþægindunum jafnmikinn gaum og áður, tek vart
eftir þeim lengur.21 En það breytir því ekki að sé um raunveruleg-
an lífeðlisfræðilegan verk að ræða hverfur hann naumast við það
eitt að heyra þessi gleðitíðindi.
20 Saul Kripke notar m.a. þessa forsendu með hugvitssamlegum hætti í „afsönn-
un“ sinni á nútíma samsemdarefnishyggju. Þorsteinn Gylfason lýsti rökfærslu
Kripkes ágætlega í opinberum fyrirlestri sínum við Háskólann á Akureyri,
„Er andinn ódauðlegur?" í febrúar 1992, pr. í Tilraun um heiminn (Reykjavík:
Heimskringla 1992).
21 Ein ástæðan fyrir því að læknar eru svo tregir sem raun ber vitni til að gefa
ungbörnum verkjalyf virðist þannig vera sú skoðun þeirra að sársauki mál-
leysingja sé „meinlausari" en mælenda: hann sé ekki túlkaður á sama veg (sem
hættumerki) né varðveitist á röklegan hátt í minni. Sjá Viðhorf Lekna og
hjúkrunarfrœðinga til verkja og verkjameðferðar ungbarna, ópr. B.Sc. ritgerð
hjúkrunarfræðinganna Dórótheu Bergs, Elísabetar Hreiðarsdóttur, Helgu
Láru Helgadóttur og Kristínar Bjargar Ólafsdóttur (Háskólinn á Akureyri
1991).