Skírnir - 01.09.1994, Blaðsíða 184

454
ATLI INGÓLFSSON
SKÍRNIR
því hversu mikill boðskapur felst í aðferðinni, en um það mætti
vísa í ágæta grein eftir Gunnar Harðarson.60 Hins vegar er skað-
laust þótt ég ítreki, með stuðningi þess sem á undan fer, að merk-
ing kvæðanna verður ekki greind frá aðferðinni, og að án hennar
hefðu orð skáldsins aldrei fengið það vægi sem þau hafa í vitund
og hjörtum landsmanna.
X
Héðan væri áhugavert að snúa aftur að tónlistinni sjálfri, því
ýmsum spurningum er ósvarað um samspil hennar við ljóðið. Að
sinni verða að nægja fáeinar hugleiðingar um efnið, sem annars
væri nóg í heila bók.
Hvert er markmið þess sem tengir tóna við brag? Eiga þeir að
draga fram einkenni hans, eða leyfist þeim að mynda enn eina
sjálfstæða rödd sem er ýmist samstíg eða misstíg við raddir brag-
arins? Og ef þeir leitast við að fylgja honum, hvaða rödd hans er
þá mikilvægast að þeir fylgi? Líklega verður að svara þessu svo að
í raun er laglínan aðeins enn ein röddin sem bætist við braginn og
að samspil þeirra sem fyrir eru hlýtur að gefa vísbendingu um
hvernig laglínunni er best að haga sér.
Ef lagið er þannig enn ein röddin, sem mynda verður samsöng
við þær raddir sem þegar búa í bragnum, er augljóst að því þéttari
sem vefur bragraddanna er, þeim mun minna svigrúm hefur lagið.
I ljóði sem er ríkt af ólíkum áherslum og misgengi hlýtur lagið
annað hvort að vera eins og skuggi af bragarhættinum og fylgja
honum án þess að grípa fram í, eða forðast of sterkar áherslur
með fáum og margteknum nótum og þröngu tónsviði. Eigi lagið
að geta tekið á sig sæmilega sterka og sjálfstæða mynd er ráð að
ljóðið sé lágværara eða einfaldara í áhersluleik sínum. Þetta skýrir
hvers vegna gott ljóð og góður óperutexti fara sjaldnast saman.
Það er ekki einungis að textahöfundurinn hafi leyfi uppá hæpna
ljóðlist því tónlistin muni hvort eð er bera orðin uppi, heldur er
honum bannað að semja nokkuð sem væri gott í sjálfu sér, sem
60 „Jónas Vandræðaskáld", Lesbók Morgunblaðsins, 14. tbl., 4. apríl 1992.