Skírnir - 01.09.1994, Blaðsíða 155

SKÍRNIR
AÐ SYNGJA Á ÍSLENSKU
425
gleymdist að þræða. Hvorki er algengt að línur séu þræddar né að
þögnin eftir stýfða liðinn sé fyllt með því að hafa forlið að sléttu
línunni. Líkast til þykir hið síðarnefnda breyta náttúru vísunnar
um of.
Nú ætti að vera sýnt að þegar við segjum ferskeytluna hryn-
áherslubundna er það frekar til að greina hana frá eldri áherslu-
brag en að gefið sé í skyn að hana megi tengja klassískum hryn-
brag. Hún er fyrst og fremst áherslubragur með reglulegum
áherslum, en þar sem áherslur nýmálsins eru allar langar leiða þær
af sér bragliðina.
Bragurinn á hér svo fá tilbrigði, framburður svo fáa kosti að
mynda brag, og setningar jafnan svo fáa staði þar sem nóta mætti
framburðinn, að örlög setningarinnar virðast ráðin. Óhætt er að
segja að bragurinn sé farinn að hugsa fyrir skáldin, en líklega er
þetta einmitt ástæðan fyrir vinsæld vísunnar. Hún leggur okkur
upp í hendur hvernig taka ber á efninu. Það skiptist í fyrripart og
botn, sem rytminn lætur hljóma sem orsök og afleiðingu, spurn-
ingu og svar eða röklega tengda eða andstæða hluta. I raun er oft
misbrestur á að nokkurt röklegt samband sé milli helminganna,
eða jafnvel að heil brú sé í hvorum helmingnum um sig, en
taktslagið hefur ótrúlegan mátt til að hylma yfir slíkt. Það býr
yfir talsverðum dáleiðslumætti.
Hvað sem því líður hafa bragarháttur og rytmi aldrei verið
jafn samstígir, og því bragurinn aldrei jafn lítið háður textanum
um skilgreiningu. Hátturinn tekur að lifa eigin lífi, og merkingin
lifir eftir atvikum.
Tónlist rímnaháttanna er afsprengi skynklofinnar vitundar.41
Reglur eru skýrt skilgreindar til að tryggja einhverju „innihaldi“
„form“. Bragurinn er ekki til að frjóvga skáldskapinn heldur til
að koma „skynsemi" á „tilfinningarnar“. Reyndar heyrist oft
hversu skáldin telja sig kvitt við Guð og menn við það eitt að fella
mál sitt að ljóðstöfum, og gleyma að huga að hljómi vísunnar að
öðru leyti. Eg gat þess í upphafi að hrynjandin verði ekki umflúin
í ljóði. Hætt er við að raunveruleg viðureign við rytmann sé jafn
41 Ef til vill hljómar þetta skelfilegar en vera skyldi. Ég minni á að skynklofinn er
í raun einkenni allrar vestrænnar menningar frá 16. öld og fram á okkar daga.