Skírnir - 01.09.1994, Blaðsíða 152

422
ATLI INGÓLFSSON
SKlRNIR
má hefðbundnar í hættinum, þ.e. á 2. eða 4. risi). Stuðlasetningin
þvingar þannig málið að mæta alltaf rytmanum á sama hátt. Oðr-
um kosti væru fleiri línur mögulegar, einkum ef skriplur væru
stílnum eiginlegar. Ekki er nóg með að við heyrum alltaf sama
taktslagið, við vitum einnig mikið um skipan orðanna áður en við
heyrum línuna, og að auki er taktslagið merkt enn betur með
tveimur stuðlum. I tónlistinni einni flykkjast nú saman þrjár
raddir - bragliðir, orð og stuðlar - til að leika það sem líklega
hefði nægt að heyrðist í einni.
Þegar ekkert lárétt innrím vegur á móti styrk stuðlanna standa
þeir einir upp úr í línunni. Þeir eru það eina sem dregur til sín at-
hygli umfram grunnrytmann, en um leið eru þeir fyrirsjáanlegri
en nokkurn tíma áður. Gleggst má sjá hvernig stuðlarnir einoka
nú hrynjandina með korti eins og því sem sýndi áherslumynstur
dróttkvæðisins (atkvæði rísa um eitt sæti sé á þeim áhersla og um
annað beri þau stuðul):
2 -
1 -
°
Fyrr var oft í kot- i kátt,/krakk-ar lék- u sam- an./
Þá var löng-um hleg- ið hátt, /hent að mörg- u gam-an./
(Hugsanlega ættu rímuðu atkvæðin að rísa hærra á kortinu og
gætu þá atkvæði sem bæði eru rímuð og stuðluð verið á þriðja
þrepi, en þetta breytir litlu fyrir útlit heildarinnar.)
Stuðlarnir nýttust áður til að styrkja skynjun okkar á óreglu-
legum rytma, þeir gerðu rytmann skiljanlegri. Nú gera þeir hann
óskiljanlega skiljanlegan svo jaðrar við ofríki rytmans, eða réttara
sagt ofríki taktsins á kostnað rytmans. Merkingarsviðinu er vissu-
lega ógn í þessu. I fyrsta lagi þrengja stuðlarnir að tungunni og
fækka möguleikum hennar að falla að taktföstum bragnum, draga
með öðrum orðum úr upplýsingu vísuorðsins. (Hætt er við að
með stuðlasetningunni sé bragur ferskeytlunnar kominn ógæfu-
megin á upplýsingakúrvuna sem áður er dregin.)
I öðru lagi er takturinn svo mjög í forgrunni að það varpar
skugga á orðið sem undir honum er. Við fáum ekki heyrt að orð-