Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Síða 66

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Síða 66
Hjalti Hugason messuföll sakir veðurfars eða af öðrum ástæðum og síðar vaxandi tillit er prestar tóku til hentugleika sóknarbarna. Allt olli þetta því töluverður tími gat liðið milli þess að guðsþjónusta væri haldin í hverri kirkju. Þá var það einnig svo að þegar á annað borð var embættað var fremur að því stefnt að hvert heimili í sókninni ætti fulltrúa við kirkjuna en að allt heimilisfólkið sækti guðsþjónustu. I því fólst fyrst og fremst festa kirkjusóknarinnar.24 Afleiðingar þessa ástands virðast koma skýrt fram í þeim nútíma aðstæðum sem kannanirnar bregða upp og er þar ugglaust komin ein helsta skýringin á dræmri þátttöku Islendinga í guðsþjónustum í seinni tíð. Því til staðfestu má t.d. benda á að mikið misræmi virðist vera milli trúhneigðar og trúaráhuga landsmanna annars vegar og þátttöku þeirra í kirkjustarfi hins veg- ar.25 Eigi túlkun Erlendar Haraldssonar hins vegar að standast virðist þurfa að gera ráð fyrir að kirkjugestum hafi fjölgað á því skeiði sem festan í eldri guðsþjónustuháttum var tekin að riðlast en þeim síðan fækkað aftur og það sé skýringin á aðstæðum í samtímanum. Fátt bendir til þess að svo flókið þró- unarferli hafi átt sér stað í sögulegu ljósi virðist mega gera ráð fyrir því að breytingar á guðsþjón- ustulífi hér á landi á mótum bænda- og þéttbýlissamfélags hafi frekar falist í því að festan í kirkjusókninni hafi horfið en að dregið hafi úr sókninni í eig- inlegum skilningi. Má enda segja að þátttaka í guðsþjónustulífi þjóðkirkjunn- ar hafi um margt borið einkenni trúarhátta í upplausn er könnun Björns Björnssonar og Péturs Péturssonar var gerð.26 Hún var t.d. algengari meðal elstu kynslóðarinnar en hinna yngri. Þá stóð hún einnig sterkar meðal þeirra 24 Hjalti Hugason 1988: 203, 257-261,285.1 ívitnuðu riti gætir raunar nokkuð þeirrar staðal- myndar sem getið er um hér að framan þar sem gengið er út frá því að kirkjusókn fyrr á tíð hafi ekki aðeins einkennst af festu heldur hafi hún einnig verið almenn. (sjá t.d. Hjalti Hugason 1988: 204, 257) Þar er þó einkum lögð áhersla á festuna og færð rök fyrir því að þegar hafi verið farið að draga úr kirkjusókn á síðari hluta 19. aldar. Þótt hér sé dregið í efa að réttlætanlegt sé að ganga einhliða út frá því að kirkjusókn hafi „stórminnkað" miðað við það sem áður var er vissulega ástæða til að ætla að um tíma a.m.k. hafi festa guðsþjónustulífsins ekki aðeins raskast heldur hafi einnig dregið úr sókninni. A.m.k. í þeirri merkingu að hún hafi hætt að vera eins „almenn" og áður var en fólk fremur tekið skipast meira í tvo flokka: þá sem sækja kirkju meira eða minna reglulega og hina sem gera það mjög sjaldan eða aldrei. 25 Til samanburðar við þau 10% sem hér að framan voru talin taka reglulega þátt í guðsþjón- ustuhaldi má benda á að 80% svarenda í könnun Péturs Pétussonar og Bjöms Björnsson- ar töldu sig vera trúaða og í túlkunum á niðurstöðum beggja kannananna sem hér er vísað til er látið að því liggja að trúaráhugi sé hér mun meiri en í nálægum löndum. Sjá m.a. Erlendur Haraldsson 1978: 31-32, 33-35. Björn Björnsson og Pétur Pétursson 1990: 26- 27, 34, 39-40. 26 Með upplausn trúarhátta er hér átt við þá félagslegu breytingu sem á sér stað þegar siðir og venjur sem áður voru sameiginlegir fyrir heilt samfélag taka fremur að verða sérkenni 64
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.