Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Qupperneq 73

Trúarhefð á Norðurlöndum í Ijósi kirkjusögunnar
í upphafi Sturlungu segir frá tvísýnum aðstæðum sem upp komu á alþingi
árið 1120 en þá stóðu deilur höfðingjanna Þorgils Oddasonar á Staðarhóli í
Saurbæ og Hafliða Mássonar á Breiðabólstað í Vestur-Hópi sem hæst. Á Pét-
ursmessumorgun sóttu helstu höfðingjar landsins helgar tíðir með sveitum sín-
um. Þeir gengu þó ekki í kirkjuna - enda rúmuðust þeir e.t.v. ekki þar inni -
heldur stóðu úti fyrir kirkjudyrum með alvæpni. Vera má líka að spenna á
þinginu hafi verið svo mögnuð að þeir hafi ekki árætt að leggja niður vopn
og ganga í guðshúsið. Meðan á embætti stóð mælti Þorgils til Böðvars Ás-
bjarnarsonar: „Taka mun nú öx mín til Hafliða Mássonar ... og mun þá um
meira að mæla en um átta kúgildi.“50 Böðvar brást illa við og benti á að þeir
stæðu á helgri jörð á helgum tíma: Það væri hátíðisdagur höfuðdýrlings, messa
stæði yfir, þeir væru við kirkju á helguðum þingstað. Þorgils lét sér segjast
en undraðist eftir á mjög röksemdafærslu mágs síns og sagði: „Það mæla menn
að þú sért trúlaus mágur og meðallagi góðgjarn en eigi lýsir þú nú það.“51
Kemur þá að merg málsins í svari Böðvars en hann mælti:
Það er og satt er þú segir og ekki gekk mér trúa til þess er eg latti þig tilræðis
við Hafliða. Heldur hugði eg að fleira en að hjali okkru og sá eg að flokkarnir
stóðu á tvær hendur okkur en vér vorum í kvínni og sá eg það ef þetta færi fram,
að þegar mundi slá í bardaga og mundi hver vor félaga drepinn vera á fætur
öðrum. En því sagði eg þér það eigi til að eg kunni skap þitt að því, að þú mund-
ir engan gaum gefa ef eg fyndi það til. En ef eigi væri það þá hirti eg aldregi þótt
þú dræpir hann í kirkjufriði eða í þinghelginni.52
Hér sjáum við inn í hugarheim íslenskra höfðingja á öndverðri 12. öld og sú
hugsun sem blasir við mótast af fullkominni veraldar-, afstæðis- og einstak-
lingshyggju auk þess sem hún virðist mjög tækifærissinnuð. Hér er með
öðrum orðum um fullkomna hliðstæðu að ræða við þá trúarafstöðu sem tal-
in er einkenna Norðurlandabúa nú á dögum.
Eins og kunnugt er eru einstakar sögur Sturlungusafnsins almennt taldar
til samtíðarsagna og því álitnar búa yfir traustu heimildargildi. Þessu máli
gegnir þó síst um Þorgils sögu og Hafliða sem hér var vísað til. Hún skýrir
frá atburðum er gerðust um það bil 120 árum áður en hún var skráð þá má
m.a. benda á að hún einkennist mjög af sviðsetningu atburða og beinni ræðu
og sver sig að því leyti fremur í ætt við Islendinga sögur en flestar þær sög-
ur í Sturlungu sem á eftir koma. Því hefur mjög gætt skiptra skoðana um heim-
ildargildi hennar.53 Þá má ugglaust telja að hinn óþekkti höfundur sögunnar
50 Sturlunga saga 1988: 28 (Þorgils saga og Hafliða 22. Kap.).
51 Sturlunga saga 1988: 28 (Þorgils saga og Hafliða 22. Kap.).
52 Sturlunga saga 1988: 28-29 (Þorgils saga og Hafliða 22. Kap.).
53 íslensk bókmenntasaga 1992: 322 (Guðrún Nordal). Sverrir Jakobsson 1998: 8, 10.
71