Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 100

Agústa Þorbergsdóttir
(30) Margur verður af aurum api. (Hávamál).
Fáir njóta eldanna semfyrstir kveikja þá. (Davíð Stefánsson).
Oft er gott það er gamlir kveða. (Hávamál).
Nauðsyn er að benda á hvað þessi stefna setur tjáningunni miklar skorður.
Setning eins og „Sá sem vinnur kapphlaupið hlýtur verðlaunabikar“ hlýtur
að vera ótæk samkvæmt stefnu þeirra sem aðhyllast málfar beggja kynja.
Ekki gengur að setja þessa setningu í fleirtölu þar sem það er aðeins einn
sem sigrar og hjákátlegt væri að þurfa ævinlega að reyna að hugsa upp ein-
hverjar „lausnir“ til þess að komast hjá því að nota karlkynsfornafn, s.s. að
nota orðið manneskja í stað ábendingarfomafns: „Manneskjan sem sigrar
hlýtur verðlaunabikar.“ Slík skerðing á tjáningu, t.d. á notkun fomafna, er
aðför að íslenskri tungu.
í Vinkonum og vinum Jesú er einnig brotin sú regla í íslensku að fornafn
sé í sama kyni og orðið sem það vísar til. Fjölmörg dæmi má fmna af þess-
um toga:
(31) Og þegar þú biðst fyrir, vertu þá ekki eins og hræsnaramir. Þau vilja
helst standa og biðjast fyrir ... (Mt 6.5).
Orðið hrœsnari er karlkyns í íslensku og því þarf að nota karlkynsfomafn -
hvort sem hræsnarinn sjálfur er karl eða kona. Ef venjur máls eru virtar er
málið rétt. Hér em venjurnar brotnar. Það er rangt mál að nota fornafn sem
er ekki af sama kyni og nafnorðið sem það vísar til. Þessi tilraun til að koma
biblíumáli yfir á mál beggja kynja brýtur reglur íslenskunnar. Það er útgef-
endum bókarinnar þó kunnugt um og einn af þýðendunum orðar það svo að
„mikilsverðara sé að efla jafnréttið en að fara eftir málfræðireglum.“46
Nokkur „ kynbundin “ orð
Maður
Orðið maður hefur tvöfalda merkingu í íslensku, þ.e. það getur í fyrsta lagi
merkt ‘mannveru án tillits til þess af hvaða kyni hún er’ og í öðm lagi getur
orðið merkt ‘karlmann’. Þessi tvöfalda merking hefur fýlgt þjóðinni frá
upphafi eins og sjá má í fommálsorðabók Fritzners. Fjölmörg orðatiltæki
lifa í málinu þar sem ljóst er að ekki er átt við karlinn einan:
46 Auður Eir Vilhjálmsdóttir 2001:15.
98