Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Page 124

Gunnlaugur A. Jónsson
festir höfundurinn að hann hafi unnið mjög meðvitað með Jobsbók og haft
Job sem fyrirmynd við lýsingu á aðalpersónunni í þessu skáldverki sínu þar
sem sögusviðið er Reykjavík á stríðsárunum. Þetta nefni ég hér vegna þess
að svipaðar mótbárur hefur maður gjarnan heyrt þegar talið berst að krists-
gervingum í bókmenntum og kvikmyndum. Stundum er eins og menn telji
ekki réttlætanlegt að tala um kristsgervinga nema viðkomandi persóna sé
eins og Kristur í einu og öllu. Slíkt finnst mér alveg fráleitt enda hlytum við,
ef uppfylla ætti slíkar kröfur, að vera að tala um Krist sjálfan en ekki krists-
gerving.
Hér vil ég að lokum nefna aðra persónu úr Gamla testamentinu þ.e. Jes-
aja-spámann. I kvikmyndinni Jakob the Liar er aðalpersónunni á einum stað
líkt við Jesaja og þegar persóna hans er skoðuð kemur í ljós að hliðstæður
hennar eru margar og þýðingarmiklar við þann ókunna spámann sem talar í
köflum 40-55 í Jesaja-ritinu og yfirleitt hefur verið nefndur Deutero-Jesaja
en starfaði meðal hinna útlægu Júdamanna í Babýlon um 550 f.Kr. og boð-
aði þeim von. Jakob lygari boðar löndum sínum og trúbræðrum og systrum
sömuleiðis von í gettói einu í Póllandi árið 1944. Hér er ekki ástæða til að
rekja hliðstæðumar frekar.
Sálmur 23 í kvikmyndum
Enginn sálmur Saltarans hefur notið slikra vinsælda sem 23. sálmurinn
„Drottinn er minn hirðir.“ Á þetta jafnt við hér á landi og víðast hvar í hin-
um gyðing-kristna heimi. Þessi miklu áhrif sálmsins koma berlega í ljós í
kvikmyndum.
Sagt hefur verið að Sálmur 23 sé í raun mjög góð lýsing á hebreska trú-
arhugtakinu án þess að það sjálft komi þar beinlínis við sögu. Megininntak
sálmsins má segja að sé sú trú að handleiðslu og hjálp Drottins megi treysta
við allar aðstæður, hvort heldur farið er um dimman dal eða dvalið í húsi
Guðs. Þó að sálmurinn virðist við íyrstu sýn býsna auðskilinn þá hefur hann
reynst mjög opinn fyrir ólíkum túlkunum. Hefur mér enda fundist áhrifasaga
sálmsins ekki síður forvitnileg en glíman við hina upphaflegu merkingu
hans, ef það er þá yfirleitt hægt eða réttlætanlegt að tala um einhverja eina
upphaflega merkingu sálmsins.
Hver kannast ekki við kvikmynd sem byrjar á útfararsenu þar sem verið
er að lesa upp úr Sálmi 23? Þar er áherslan yfirleitt á ljóðlínunni „þótt ég fari
um dauðans skuggadal óttast ég ekkert illt.“
í slíkum myndum kemur sálmurinn yfirleitt ekki meira við sögu, en til
eru þær kvikmyndir þar sem sálmurinn gegnir mjög veigamiklu hlutverki.
Þar hef ég einkum í huga íjórar myndir. Þetta er tékkneska óskarsverðlauna-
122