Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 128

Gunnlaugur A. Jónsson
Filamaðurinn
Kvikmyndin Fílamaðurinn (The Elephant Man, 1980) var tilnefnd til átta
óskarsverðlauna á sínum tíma. Myndin er gerð eftir sögu Sir Frederik
Trevers sem var læknir í Lundúnum á 19. öld. Myndin fjallar um John
Merrick sem er 21 árs þegar sagan hefst. Líkami Mericks er afmyndaður af
æxlum og bólguþrimlum sem þekja um 90% líkama hans og gera hann að
óskapnaði. Hann er hafður í búri almenningi til sýnis og á þar skelfilega vist
og er hafður að háði og spotti. Það er áhrifamikið atriði í þessari mynd þeg-
ar fílamaðurinn fer með Sálm 23. Sú staðreynd að hann kunni sálminn þýddi
að hann var meiri vitsmunavera en almennt var talið. Hann var ekki andlega
þroskaheftur heldur ágætlega greind og góðhjörtuð mannvera. Sagt hefur
verið að ein af frumþörfum mannsins sé þörfin fyrir virðingu og megi líkja
henni við þörfina fyrir mat og húsnæði. Sálmur 23 boðar að Drottinn muni
sjá fyrir öllum þörfum mannsins. Því er það sérlega áhrifamikið að sjá hér
kvikmynd þar sem Sálmur 23 verður til þess að mannvera sem engrar virð-
ingar hafði notið öðlast a.m.k. ákveðna virðingu.
Hér er um sérlega áhrifamikla mynd að ræða sem endurspeglar baráttu
góðs og ills. Sálmur 23 kemur aðeins fyrir á þessum eina stað í myndinni en
markar engu að síður þáttaskil þegar Merrick fer óvænt með allan sálminn.
Sú staðreynd að hann kunni sálminn utanbókar sýndi sérfræðingi sem feng-
inn hafði verið til að skoða Merrick að hann bjó yfir andlegri greind. Jafn-
framt sjáum við hér það eðli Sálms 23 að hann veitir huggun og styrk í ein-
semd og einangrun.
China Cry og Pale Rider
Hér skulu að lokum nefndar tvær kvikmyndir þar sem Sálmur 23 tengist
krafitaverki. Bæn sem beðið er með orðum sálmsins leiðir til bænheyrslu sem
ekki verður líkt við neitt annað frekar en kraftaverk.
Annars vegar er hér um að ræða kvikmyndina China Ciy sem byggir á
sannsögulegum atburðum og segir frá lífi kínverskrar konu Sung Neng Sji
sem er ofsótt af yfirvöldum kommúnista vegna meints kristilegs uppeldis
hennar og þar kemur að hún er leidd fyrir aftökusveit. Sung Neng Sji fer þá
með hinar þekktu ljóðlínur úr Sálmi 23: „Þótt ég fari um dimman dal óttast
ég ekkert illt því að þú ert hjá mér.“ Skiptir þá engum togum að það skellur
á mikið stormviðri og jafnframt kemur eins og elding af himni. Aftökusveit-
in missir marks og Sung Neng Sji heldur lífi. Hér er á ferðinni mjög athygl-
isverður vitnisburður um þá tiltrú sem fólk bindur við Sálm 23, þ.e. dæmi
um að sálmurinn sé jafnvel þess megnugur að koma kraftaverki til leiðar.
126