Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Síða 60

að ræða. Irski dýrlingurinn Kolumkille fær minna vægi enda í samræmi
við Kristnirétt Árna Þorlákssonar. Einnig skoðaði ég sérstaklega frásögn
sem finna má í Hauksbók og Sturlubók með sitt hvoru mótinu og þriðju
gerðina sem finna má í Ólafs sögunni. Þarna rakti ég hugsanleg tengsl og
komst að þeirri niðurstöðu að líkindi Ólafs sögu textans sé töluverð við
frásögnina eins og hún er í Hauksbók og hins vegar Sturlubók. Líkindin
við Hauksbók benda til þess að þar hafi sögusmiður Ólafs sögunnar notast
við svipaða heimild og Haukur og er því nærtækt að álykta að þar sé um
Styrmisbók að ræða. í frásögn Hauksbókar er einmitt atriði sem benda
til Styrmis, m.a. vitnað til samtímamanns hans sem vitað er að hann var
kunnugur. Auk þess sem alkunnugt er að Haukur notaðist við þessar tvær
gerðir af Landnámu þ.e. Sturlubók og svo hins vegar Styrmisbók og hafði
úr hvorri er „framar greindi.“ Niðurstaða mín var sem sagt sú að ritstjóri
Ólafs sögunnar hafi notast við tvær gerðir af Landnámu þ.e. Sturlubók sem
alþekkt er, og svo hins vegar við Styrmisbók í frásögninni af Ásólfi alskik.
Hann hafi notað uppfræðslu sína og lagfært augljós fornfáleg einkenni sem
á engan hátt samræmdust lú.aldar rétttrúnaði. Þar er um að ræða atriði eins
og heiðinn sið í sambandi við það að kasta viði í haf. Vafasamir draumar
þar sem framliðinn birtist sem ógnandi draugur hafa tvímælalaust fallið í
grýttan jarðveg. Alþekkt er að tortryggni menntraðra manna til drauma
fór vaxandi á miðöldum. Bæði voru menn vitandi um hættur á djöfuleg-
um draumum en jafnframt var mannamunur gerður á dreymendum og
frekar að marka drauma merkra manna en annarra. Draumar lítilsverðra
persóna eins og griðkonu og munks voru því sjálfkrafa vafasamir. I Ólafs
sögu er draumum þessarra tveggja sleppt en draumur bóndans orðinn til
muna kristilegri. Einnig er athyglisverð nostursamleg ættfærsla bóndans
og tengsl við göfuga upphafsmenn kristni sem finna má í Olafs sögunni.
Sérstakt orðalag Ólafs sögu smiðsins eins og allsvaldandi kemur þarna
einnig fram. Ut frá þessu er hægt að álykta að um breytingar sé að ræða á
texta sem hafi svipað til frásagnar Hauksbókar. En einnig má finna atriði
sem líkjast texta Sturlubókar. Það virðist margt benda til þess að Haukur
hafi fengið sín afbrigði af frásögninni, þá íyrst og fremst draumana þrjá og
svo sögulega og fornfálega aðferð við að koma viði til landsins, frá Styrmi
eins og fyrr segir. Hérna virðist því útilokað að taka undir hugmyndir Jóns
58
1