Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Page 72

hafði verið vanrækt í fræðaheiminum. Er þar bæði um að ræða rannsókn á
sambandi einstakra sálma sem raðast hafa saman1 eða byggingu sálmasafns-
ins í heild sinni. Gríðarleg gróska hefur verið í þessum rannsóknum, eink-
um frá því um 1990, í framhaldi af útgáfu nokkurra mikilvægra rita sem
vísað höfðu veginn. Heiti bókar Englendingsins Norman R. Whybray frá
árinu 1996 er dæmigert fyrir hið nýja sjónarmið í fræðunum: Reading the
Psalms as a Book.
í þessari grein verður hugað að þessum tiltölulega nýju áherslum í
sálmarannsóknum Gamla testamentisins og mat lagt á ýmsar þeirra rann-
sókna sem gerðar hafa verið á uppbyggingu sálmasafnsins. Áherslan mun
hvíla á sálmasafninu í heild en síður á smærri söfnum innan þess, sem er
þó vissulega forvitnilegt rannsóknarefni. Rúmið leyfir ekki að farið sé í
saumana á því atriði einnig. Ég get upplýst strax að sjálfur hef ég öðlast
sannfæringu fyrir því að niðurröðun sálmanna er ekki háð hreinni tilviljun
heldur hefur ákveðin guðfræðileg hugsun komið þar við sögu. Ég tel þó að
ýmsir fræðimenn hafi gengið of langt í að lesa mjög flókna guðfræðihugsun
út úr byggingu sálmasafnsins.2 En áður en ég kem betur að meginefni þess-
arar ritsmíðar ætla ég að fara örfáum orðum um þróun sálmarannsóknanna
fyrstu áratugina eftir upphaf hinna gagnrýnu biblíurannsókna sem gjarnan
eru tímasettar einhvern tíma á bilinu 1875-1890.3
Upphaf gagnrýnna biblíurannsókna í lok 19. aldar
Megineinkenni hinna gagnrýnu, sagnfræðilegu biblíurannsókna, sem ruddu
sér fyrir alvöru braut á síðari hluta 19. aldarinnar, var sú afstaða til Biblíunnar
að hana skyldi rannsaka eins og hverja aðra forna texta og með svipuðum
aðferðum og stuðst var við í ýmsum öðrum forngreinum. Fylgjendur þess-
arar rannsóknarstefnu vildu umfram allt forðast að láta kirkjulega túlkunar-
hefð ráða ferðinni. Hinni gamalgrónu skoðun að Davíð konungur væri höf-
undur sálmanna var almennt hafnað og sú skoðun varð í staðinn áberandi
1 Stundum hefur verið talað um „tvíburasálma“ í því sambandi.
2 Á það atriði leggur R. N. Whybray áhersu (1996) í bók sinni Reading the Psalms as a Book.
3 I doktorsritgerð minni um sögu imago Dei-vandamálsins í gamlatestamentisfræðunum hélt ég því
fram að slík þáttaskil hefðu orðið árið 1882 að það ár mætti nota sem tákn fyrir þær breytingar sem
kenndar hafa verið við upphaf gagnrýninna, sögulegra biblíurannsókna nútímans. Sjá: Gunnlaugur
A. Jónsson 1988: The lmage ofGod. Genesis 1:26-28 in a Century of Old Testament Research.
70