Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1987, Blaðsíða 148

146
MULAÞING
landið, því frost í janúar 1918 varð -29 °C á útnesjum, en þar þótti
og þykir allhart frost ef það nær -16 til -18 stigum.
Vorið 1918 kom í ljós að mörg tún og annað gróðurlendi víða var
illa útleikið eftir þennan vetur og allur landbúnaður varð erfiður og
kostnaðarsamur við öflun heyja.
Um sjávarútgerð var allt aðra sögu að segja, fiskur kom snemma og
entist vel fram á haust, verð ágætt.
Bandaríki Norður-Ameríku voru þá komin í stríðið svo um munaði,
enda lauk því þá um haustið.
Þetta sumar var sannkallað „gósen“-ár fyrir útgerðarmenn, svo góð
þénust-a varð á allri útgerð er þrifist gat.
Sumarið 1919 varð hæst verð á íslenskri framleiðslu. Varð bæði
góður þorskafli og síldveiði það sumar á Austfjörðum. Safnaðist því
töluvert magn fyrir af báðum þessum vörum saman yfir sumarið.
Pá var það ekki hver kaupmaður eða kaupfélag sem seldi vörur sínar og
viðskiptamanna sinna, heldur voru það stjómir bankanna og útibúa þeirra
ásamt einhverjum stórkaupmönnum sem höfðu afurðasölu þessa á hendi.
Um haustið 1919 var líkast því sem einhver óviðráðanleg og óstjórn-
leg gróðaástríða hefði náð tangarhaldi á flestum þessum aðilum og illu
heilli náði þetta skrímsli tökum á fleiri landsmönnum. Það var nefnilega
„í lófa lagt“ að selja allar íslenskar vörur fyrir afarverð, en það gerðu
fáir af þeim er réðu, þó þeim sem í raun og veru áttu vörurnar fyndist
tími til að selja.
Tíminn leið þannig fram á árið 1920 í stagl um verðið, en þá allt í
einu fór allt verðlag að dala. Síld og fiskur hraðféllu í verði, svo sá
varð endir á þessu góðæri að vörur þessar voru seldar fyrir lítið verð
og sumt af þeim varð ónýtt. Varð þetta ágirndarbrask að milljón króna
tapi fyrir landið, í stað mikils hagnaðar ef selt hefði verið þegar tæki-
færið bauðst til þess.
Útgerðarmenn urðu allir fjárhagslega illa úti þetta ár, en hefðu getað
haft stórgróða ef fengið hefðu að selja og ágirndin í enn meira fé ekki
látin ráða. Á landssjóð hafði þetta gróðabrall þær afleiðingar að ríkis-
stjórnin varð að taka fleiri milljóna króna lán í Englandi 1921.
Frá útgerð Kára er þetta að segja: í lok stríðsins stóð hún það vel
að eiga inneignir, en þetta sölutap á framleiðsluvörum hennar fór alveg
með útgerðina, sem komst í skuldir og beið þess aldrei fullar bætur,
því öll árin 1920 - 1922 var verð á fiski og lýsi fremur lágt og enginn
uppgripaafli, en flest sem að útgerð laut féll ekki í verði, svo sem olía,
salt og strengjatau.