Jökull - 01.12.1981, Page 69

Bcrgi Jónssyni, presti til Kirkjubæjarklaust-
urs, og dagsett að Prestbakka 10. sept. 1817.
Séra Bergur skrifar:
„Hérumm 40u fadma I Nordaústur frá ad
framann nefndum Hildishaúgi, siest Sliettlagdur
Grundvöllur, af Köntudumm Drángsteinumm,
sem feldir eru Samann til Endanna, eptir sem
Kantarner hafa best fallid saman, og þar misfella
hefur á orded millumm Steinanna, er ad finna
smærri Steinklípi, og iafnvel nockurskonar kalkart.
— Steinflötur þessi lítur út firir ad hafa verid
Grundvöllur edur Gólf undir Einhvuriu markverdu
Húsi, sem Einginn veit þó af ad seigja. —“
(Frásagnir af fornminjum, bls. 96).
Ofangreind lýsing er úr einni af þeim
skýrslum um íslenskar fornminjar, sem sendar
voru til fornminjanefndar í Kaupmannahöfn
a þessum árum og sama er að segja um þá
lýsingu á Kirkjugólfi, sem danski landmæl-
ingamaðurinn A. Aschlund sendi og dagsett er
15. október 1917, en Aschlund hafði mælt
strendur Skaftafellssýslna þá um sumarið.
Aschlund skrifar um Kirkjugólf (í þýðingu S.
Þ-):
„Sex til átta hundrað skrefum austan við kirkj-
una, sem um annað er venjuleg, er mitt á fok-
sandinum sléttur flötur, sextán álna langur frá
austri til vesturs, en fjórtán álna breiður frá norðri
til suðurs, og er úr hörðum, fimmstrendum
steinum, sem eru að meðaltali 6 þumlungar í þver-
mál og tveggja til þriggja álna langir, og einmitt í
þessum landshluta er slíka steina að finna víða í
fjöllum. Þessir steinar standa upp á endann í jörð-
mni og náttúran hefur gert hliðar þeirra þannig, að
þeir falla mjög vel saman og eru tengdir steingerðu
efni og mynda mjög gott steingólf, sem líklega hefur
verið í hinni fornu klausturkirkju, þar eð svæðið
þarna í kring er enn nefnt Fornegárdur af alþýðu
manna.“
(Frásagnir o. s. frv., bls. 112).
I þeirri sóknarlýsingu Kirkjubæjarklaust-
urs, sem samin var að beiðni Hins íslenska
bókmenntafélags af séra Páli Pálssyni 1841
(IB 18 fol. c) er þess getið, að „víða í fjöllum er
smærra og stærra stuðlagrjót“, en Kirkjugólfs
er þar ekki getið, e. t. v. vegna þess, að það var
talið mannaverk.
Danski fræðimaðurinn Kristian Kálund,
sem ferðaðist um allar byggðir íslands
1872 — 74 og safnaði efni í sitt gagnmerka rit-
verk, Bidrag til en historisk-topografisk Be-
skrivelse af Island (I — II, Kaupmannahöfn
1877 og 1879—82), telur Kirkjugólf sönnun
þess, að klaustrið hafi staðið þar í eina tíð og
hefur eftirfarandi um þetta að segja (í þýðingu
S.Þ.):
Byggingar í Kirkjubæ hafa vlst oft verið fluttar.
Klaustrið var í fyrstu talsvert norðaustaren nú, þar
sem nú er svartur foksandur með grisjóttu melgresi;
þar sést ennþá ferhyrnt steingólf („kirkjugólfið“
eins og það er nefnt og mun í öllu falli vera leifar af
hinu forna klaustri), gert úr reglulegum, fimm-
strendum steinum samantengdum með sementi.
Steinarnir eru auðsæilega úr hamri nærri Foss-
núpi, þar sem er að finna í litlu gili, kölluðu
Dverghamrar, reglulega fimmstrenda blágrýtis-
stuðla, sem eru skiptir á þverveginn á reglubundinn
hátt af þéttliggjandi sprungum, svo auðvelt er að
meitla úr þeim fallegar fimmstrendar flísar"
(Bidrag o. s. frv. II, bls. 316).
Sigurður Vigfússon fornfræðingur kom að
Kirkjubæjarklaustri 28. ágúst 1885 og kann-
aði þar m. a. Kirkjugólf. Um það hefur hann
eftirfarandi að segja:
„Ég skal einnig geta þess, að góðan spöl austr frá
hinum gamla Kirkjubæ og nokkru neðar er eins og
einkennileg steinbygging, sem menn hér kalla
„gamla kirkjugólfið“. Það eru 3-4-5-6 strendir
basaltsteinar, sem standa upp á endann úr sandin-
um, mjög jafnfelldir og eggsléttir að ofan. Milli
steina þessara sýnist vlða vera eins og rennt væri í
„sementi"; en hversu sem þetta sýnist vera, þykir
mér þetta eigi geta verið mannaverk, en þó er þetta
svo undarlegt náttúrusmíði, að ég hefi eigi slíkt séð.
Þetta svokallaða Kirkjugólf er 9 faðmar á lengdar-
veg og um 5 faðmar á styttri veg. Þetta myndar þó
engan veginn neinn ferhyrning, heldr er eitt stórt
vik inn í það á einum stað, og ýms smávik annars-
staðar, og hefur því enga húslögun, eins og það nú
lítr út. Ég get einungis um þetta sakir þess, að menn
hér hafa trú á, að þetta sé fornt kirkjugólf af
mönnum gert.“
(Árbók Hins ísl. fornleifafél. 1888—1892,
bls. 68).
Enski ferðalangurinn Frederick W.W.
Howell, sem kleif Hvannadalshnúk 1891 og
skrifaði, eins og margir landar hans á 19. öld-
inni, bók um íslandsferð sína, kom að Kirkju-
bæjarklaustri og sá Kirkjugólf og er fyrstur svo
vitað sé til að birta ljósmynd af því. Hann
JÖKULL 31.ÁR 67