Jökull - 01.12.1992, Page 95

hann sér til afþreyingar, og eftir umtali um morgun-
inn, hlaðið vörðu uppi á efsta hnúk öldunnar, þar sem
hlaupið hafði áður beljað allt í kring og bulið á. Lét-
um þar ofan í vörðukollinn flösku með skrifi nokkuru
um ferðalagið, sem komið var. Neyttum nú náttverðar
allir saman, og þótti förin hafa gengið að óskum, enda
var þetta bezti dagurinn um langan tíma, því að eftir á
gerði deyfutíð og varð veður oftar þungbúið úr því.
Var nú klukkan orðin 8, og hálfri stundu síðar stig-
um við á bak hestum okkar og héldum heimleiðis;
tóku þeir nú betur förin sín aftur, og komumst við að
Hrífunesi klukkan 11, í aldimmu. Vorum þá búnir að
vera 17klukkustundirfrábæjum. Skildum þar við Jón
bónda og héldum áfram heim; var þá rekið að birta af
norðurljósum, en tungls gætti eigi.
Það er tvímælalaust, að slakki sá eða dalur, sem
um var getið áður og á stóru svæði gengur í jökulinn
á milli hæstu hnúkanna, er Katla; í honum, þ.e. undir
honum niðri, eru eldsumbrotin og þar virðist einnig
vatnið safnast fyrir, er svo brýzt fram í hlaupi, er fylling
tímans er komin. En hitt er ekki unnt að ákveða með
neinni vissu, hvar gígsins er þar að leita, þó að líkur séu
meiri á einum stað en öðrum. Ovíst að hann hafi verið
al veg á sama stað í hverju gosi eftir Sturluhlaup (1311)
eða 6. Kötlugos. Áður var hann vestar í jöklinum.7
Og nú í síðasta gosi sáust víða tveir reykjarmekkir í
senn með talsverðu millibili, stundum jafnvel fleiri,
en alltaf í þessum slakka. Eru gljúfur þau og gjár, er
nefnd voru, aðeins sýningur einn, og þó lítilfjörlegur
af þeim býsnum, er þar hafa fram farið í gosinu; það
eru örlitlar leifar þeirra ógnarumbrota, er þá urðu. Er
þetta allt nú smáleitt orðið, hjá því sem áður var, á
meðan á ósköpunum stóð.
Það fullyrða ýmsir skilríkir menn, að fyrir gosið
hafi jökullinn á milli hnúkanna verið orðinn því sem
, 7Sjá rit Markúsar Loftssonar í Hjörleifshöfða Um jarðelda á
Llandi, bls. 9, 8-9.
næst jafnhár þeim til að sjá, einmitt þar sem nú er dalur
sá hinn mikli, og hafi hann verið að smáhækka í mörg
undanfarin ár. Og það er alveg víst, að miklu er þar nú
lægra eftir gosið en áður var. Er það gamalla manna
mál, að Kötlu sé von, er svo er komið - eða jafnvel
fyrr. Svo sagði og síðastliðið sumar (1918) Sigurð-
ur Loftsson í Hjörleifshöfða, bróðir Markúsar heitins
bónda þar, þess er Eldritið samdi og Kötlugosunum
hefir lýst, að nú mætti búast við Kötlu um haustið, og
myndi hann þá eiga skammt eftir ólifað. Lifði Sig-
urður það, að sjá spá sína rætast, en á áliðnum vetri
andaðist hann, kominn á níræðisaldur.
Enn telja menn það til marks um það, að gosið hafi
verið í vændum, að Múlakvísl var svo að segja þurr
allt sumarið, og hefir þá vatnið verið farið að safnast
fyrir í jöklinum. Og loks má geta þess, að óvenjumikil
jökulfýla fannst á austurhluta Mýrdalssands, er á leið
sumarið, bæði austan Loðinsvíkna og vestan; senni-
lega líka vestan Hafurseyjar. En þó hefir fáa í alvöru
órað fyrir atburðunum, er urðu hinn 12. Október 1918
- og að „voðalegar vikurþrjár varði plágan dimm.“ Því
um undraverðara er það líka, að svo skyldi atvikast,
að enginn maður týndi lífi og tiltölulega fáar skepn-
ur. Voru þó þenna dag afréttarmenn úr Álftaveri með
fjárrekstur ofan Sandinn og komust nauðulega undan.
Skall hlaupið á hæla þeim og ferðamönnum úr Skaft-
ártungu, er vestur komust til Víkur. Var og þetta um
þær mundir, að auk þessa hefði fastlega mátt gera ráð
fyrir, að á Mýrdalssandi væru einmitt þenna dag tugir
manna og hundruð eða þúsundir fjár, vegna slátrunar
í Vík - en þá vildi svo til að beðið var eftir tunnum til
slátrunarinnar úr Reykjavík. Er ekki annað líkara en
að allt hefði það farizt í hlaupinu - „og er fátt svo illt,
að einugi dugi.“
JÖKULL,No. 42, 1992 93