Jökull - 01.12.1992, Síða 104

UMSOGN UM BOKINA
GEOGRAFI, natur-kultur-mennesker
Ritstjórn: Torben R Jensen, Anne-Lise Lykke-Andersen, Niels Roholt & Knud Stelzner
Bókin er eins og titillinn ber með sér skrifuð á
dönsku. Höfundarnir eru 20 og flestir kennarar við
framhaldsskóla í Danmörku. Á bókarkápu kemur
fram að bókin sé ætluð til kennslu í framhaldsskól-
um og sérskólum en einnig þeim sem vilja fræðast um
landafræði.
Bókin er prentuð í stóru broti á þykkan pappír, alls
319 bls. Textinn er í tveimur dálkum á síðu en myndir
og töflur hafa stærra svigrúm.
Kaflar bókarinnar eru 17. Tveimur megingreinum
landafræðinnarersinntíþessu verki. Eðlisrænalanda-
fræðin nær yfir fyrri hluta bókarinnar en mannvistar-
landafræðin yfir seinni hlutann. Mikil áhersla er lögð á
að sýna fram á gagnkvæm tengsl manns og umhverfis
í ljósi sjálfbærrar þróunar.
Það er undarlegt að inngangskafla vantar, þar sem
tildrögum verksins er lýst, svo og markmiði og efnis-
tökum. Bókin hefst hins vegar á kafla sem sniðinn
er kringum mynd á kápu bókarinnar, sem er af hrís-
grjónaökrum Ifugao þjóðflokksins sem býr í fjalllendi
á Filippseyjum. Fyrsti kafli bókarinnar gefur forsmekk
af því sem á eftir kemur; gagnkvæm tengsl manns
og náttúru, menningu samfélaga, mannvistarlandslag
svo og þau áhrif sem samfélög og mannvistarlandslag
verður fyrir þegar tengsl við önnur menningar- og við-
skiptasvæði vaxa. Fjallað er um viðfangsefnið út frá
hugtakinu sjálfbær þróun og undirstrikað að náttúra og
menning er síbreytileg. Kaflinn er lifandi, persónuleg
lýsing sem vekur forvitni og nýjar spurningar.
I næstu tveimur köflum er greint frá sögu og þróun
landafræðinnar, í örstuttu máli. Einnig er fjallað um
viðfangsefni landfræðinga og hvaða leið þeir fara til
þess að nálgast þau. Þá fær eitt af meginverkfærum
landafræðinnar, kortið, sérstaka umfjöllun.
Fimm næstu kaflarnir snúast um eðlisræna landa-
fræði. Fyrst er rakin saga jarðar, uppruni hennar og
þróun. Umfjöllunin er mjög nákvæm og fullítarleg
sé miðað við kennslubók í landafræði en ekki jarð-
fræði. I lok kaflans er greint frá jarðfræði Danmerkur
fram að kvartertíma. Kaflinn er ekki bara upptalning
á staðreyndum heldur er gerð grein fyrir því hvernig
menn hafa fengið vitneskju um jörðina, sagt frá mis-
munandi kenningum og einnig aðferðum sem notaðar
eru til þess að afla vitneskjunnar. Þessi leið, að fjalla
um jörðina í heild fyrst og síðan Danmörku, auðveld-
ar dönskum nemendum að skoða land sitt í saman-
burði við heimsmyndina. Skýringarmynd og tafla af
jarðsögu heimsins á bls. 40 og sambærileg mynd af
jarðsögu Danmerkur á bls. 41 gerir þennan samanburð
skemmtilegan. Textinn er skýr og er vel stutt við hann
með skýringarmyndum og töflum.
Næst er fjallað um veðurfar og loftslag, gróður- og
loftslagsbelti jarðar. Þessi kafli er einnig nákvæmur,
en hér er maðurinn dreginn inn í myndina og fjallað um
áhrif veðurs á mannlíf og áhrif manna á veður. Fjallað
er um lang- og skammtímabreytingar í veðurfari og
sagt frá aðferðum sem notaðar eru til þess að segja til
um fomveðurfar og hvers vegna og með hvaða hætti
menn geta spáð um framtíðina.
Um auðlindir jarðar er fjallað í sérstökum kafla.
Jarðvegur og áhrif manna á hann fyrr og nú fær mikla
umfjöllun. Hvernig fóru forfeður okkar að til að
halda frjósemi jarðvegs og hvað gerir nútímamaður-
inn? Dæmi eru tekin frá mismunandi löndum og mis-
munandi tímum og málið skoðað frá hugtakinu sjálf-
bær þróun. Einnig er fjallað um áhrif skógarhöggs á
næringarinnihaldjarðvegs ámismunandi svæðum s.s.
í Danmörku og í regnskógum Amazon. Gerð er grein
fyrir dreifingu annarra auðlinda, þ.e. steinefna, málma
og orkugjafa (kol, olía og gas). Fjallað er um nýtingu
102 JÖKULL, No. 42, 1992