Jökull - 01.12.1993, Page 52

o

°P
Mynd 5. Mælingar á seg-
ulmisvísun 1820-60, ásamt
áætluðum línum um jafna
misvísun 1858. — Declina-
tion measurements 1820-60
and estimated lines ofequal
declination (isogonics) for
1858 (Depot-General 1854).
MÆLINGAR 1830-1880
Um næstu segulmælingar er heldur dapurleg saga.
Franskur leiðangur kom til Islands á skipinu "La
Lilloise" sumarið 1833 undir stjórn J. de Blosseville,
og sendu þeir frá sér nokkur gögn, þar með um halla
og styrk (en ekki misvísun) jarðsegulsviðsins í Norð-
firði og Vopnafirði, rétt áður en þeir lögðu upp héðan
til Grænlands. Gögnin náðu á áfangastað, en skipið og
áhöfn þess hvarf. L.I. Duperrey (bls. 376-409 í Lott-
in 1838) og Hansteen (1861) hafa unnið úr þessum
mælingum.
Franska stjórnin sendi þá skip þrjú næstu sumur
til leitar að "La Lilloise", og síðasta sumarið kom V.
Lottin hingað með skipinu "La Recherche" (í leiðangri
Paul Gaimards) til segulmælinga. Hann byggði hús til
athugana á segulsviðinu í Reykjavík um 40 m suður
af Doktorshúsi (síðar Ránargötu 13), og var þar settur
niður stór granítsteinn sem undirstaða mælitækja. Eitt
bindi niðurstaðnaleiðangursins er að miklu leyti helg-
að mælingum á flökti segulnálarinnar (Lottin 1838).
Lottin mældi misvísunina í Reykj avík, og síðan á Þing-
völlum, við Geysi og í Selsundi við Heklu. Þær mæl-
ingar sýna ekki þá reglulegu aukningu misvísunar frá
austri til vesturs, sem búast mætti við. Lottin telur
umhverfi mælihússins í Reykjavík vel viðunandi, og
er talan þaðan meðaltal 76 aflestra. Hinar hafa líklega
ekki verið gerðar við góð skilyrði (sjá umræðu í kafl-
anum Notkun áttavita á Islandi); á Þingvöllum tekur
Lottin t.d. fram að hann hafi mælt á botni Almannagj ár!
Samfelldar mælingar hans í Reykjavík staðfestu það
sem Löwenörn (1788) hafði raunar séð hálfri öld áður,
að misvísunin hér getur sveiflast á óreglulegan hátt um
hálfa gráðu yfir daginn, og jafnvel heila. Lottin (tafla
bls. 361) segir einnigfrá niðurstöðum misvísunarmæl-
inga við landið í hinum tveim fyrri leitarleiðöngrum,
og eru þær teiknaðar upp í 5. mynd.
Nokkrar mælingar á segulsviðinu, þó einkum styrk
og halla þess, voru síðan gerðar í Reykjavík af J. de la
Roche Poncié í frönskum leiðöngrum á árunum 1839-
40 og 1856 (Lindhagen 1856), og 1850 af Th. Kjerulf
og G. Tuxen (sjá Hansteen 1861). Sá fyrstnefndi taldi
50 JÖKULL, No. 43, 1993