Þjóðmál - 01.12.2006, Qupperneq 56

54 Þjóðmál VETUR 2006
álvinnslu.á.Íslandi ..Rannsóknir.opinberrar.
og. viðurkenndrar. íslenzkrar. rannsóknar-
stofnunar. á. upptöku. kræklings. og. þangs.
á. margs. konar. ólífrænum. efnum. úti. fyrir.
strönd.sama.álvers.sýna,.að.þar.eru.öll.efni.
innan.gildandi.hættumarka.og.sambærileg.
við. það,. sem. búast. má. við. í. sjónum. við.
Ísland ..
Þeir,. sem. telja. mengun. vera. afleiðingu.
framleiðsluhátta.nútímans.á.Vesturlöndum,.
ættu. að. staldra. við. þróun. umhverfismála.
síðast.liðin.250.ár,.og.jafnvel.mætti.benda.
á.frásagnir.um.hrikalega.mengun.í.bæjum.
vegna. viðarbrennslu. frá. 13 .. öld. og. enn.
lengra.aftur ..Á.4 ..og.5 ..áratug.20 ..aldarinnar.
var.meiri.mengun.í.Lundúnum.en.nú.er.í.
Peking,.Nýju-Delhi.og.Mexíkóborg ..Frá.því.
um.1970.hefur. iðnvæddu. löndunum.hins.
vegar.tekizt.að.bæta.hag.sinn.og.draga.mjög.
úr.mengun.samfara.góðum.hagvexti ..
Á.Íslandi.hófst.iðnvæðingin.mun.seinna.en.
víðast.hvar.annars.staðar.á.Vesturlöndum,.og.
þess.vegna.er.henni.engan.veginn.lokið.enn,.
enda. hefur. aðeins. brot. af. orkulindunum.
verið. virkjað .. Vegna. auðlindanna. í. hafinu.
umhverfis.landið.og.vegna.jarðvarmans.og.
fallvatnanna.hefur. Íslendingum.hins.vegar.
tekizt.að.ná.háu.tekjustigi.án.þess.að.menga.
loft,.hauður.eða.haf ..
Nú.á.sér.stað.hraðstíg.iðnvæðing.stórþjóða.
í.Asíu,.Indverja.og.Kínverja ..Þetta.eru.svo.
fjölmennar. þjóðir,. að. vaxandi. hráefna-. og.
orkunotkun. þeirra. hefur. veruleg. áhrif. á.
heimsbúskapinn,. eins. og. dæmin. sanna.
um. verðhækkun. á. olíu. og. málmum ..
Tekjur. þessara. þjóða. eru. enn. undir. þeim.
mörkum,. að. þær. fari. sjálfar. að. krefjast.
umhverfisverndar,. en. það. er. ekkert,. sem.
bendir.til.annars.en.að.það.muni.þær.gera,.
þegar.ákveðnum.þjóðartekjum.á.íbúa.hefur.
verið. náð .. Með. hagvexti,. sem. undanfarin.
ár. hefur. numið. 10%. árlega,. stefna. þær.
hraðbyri.í.að.ná.þessu.marki ..Þá.mun.draga.
úr.mengun.þessara.þjóða ..
Áhrifin. af. starfsemi. manna. á. hitastig.lofthjúps. jarðar. hefur. borið. hæst. í.
umfjöllun. um. mengun. frá. því. um. 1990 ..
Kenningar.eru.uppi.um,.að.sterkt.samhengi.
sé. á. milli. aukins. styrks. koltvíildis. CO2. í.
andrúmslofti. og. hækkaðs. meðalhitastigs. á.
jörðunni ..Svartsýnismenn.segja,.að.afleiðing-
ar. gróðurhúsaáhrifa. mannsins. geti. orðið.
eyðing. hagkerfa,. hungursneyð,. fleiri. og.
sterkari. fellibyljir,. bráðnun. íssins. á. heim-
skautunum.og.að.láglendi.fari.á.kaf ..
Hér. er.þó.margs. að.gæta .. Í. fyrsta. lagi. er.
ekki. óyggjandi. samhengi. á. milli. styrks.
koltvíildis. og. hitastigs,. þegar. söguleg. gögn.
eru. skoðuð,. og. í. öðru. lagi. er. líklega. mun.
hagkvæmara.til.skemmri.og.lengri.tíma.litið.
að. verja. fjármunum. öflugs. efnahagslífs. til.
mótvægisaðgerða. en. að. kyrkja. hagvöxtinn.
með. stjórnvaldsaðgerðum. í. því. skyni. að.
draga.úr.losun.CO2 ..
Fullyrðingin. um. gróðurhúsaáhrifin. er.
reist.á.vitneskjunni.um,.að.fjöldi. lofttegunda.
endurspeglar. hitageislum,. þ .. á. m .. vatnsgufa,.
koltvíildi,.metan,.hláturgas,.CFC.lofttegundir.
og. óson .. Ef. þessar. lofttegundir. væru. ekki. í.
gufu-hvolfinu,. væri. meðalhitastig. við. jörðu.
um.33°C.lægra.en.það.er,.og.væntanlega.ekkert.
líf. á. jörðunni .. Frá. dögum. iðnbyltingarinnar.
hefur.losun.mannsins.á.kolefni.vegna.brennslu.
eldsneytis. aukizt. nánast. með. hverju. ári. og.
nemur. nú. um. 6500. milljónum. tonna. á. ári,.
að. jafngildi. 26. milljörðum. tonna. af. CO2 ..
Þetta.hefur.leitt.til.a .m .k ..30.%.styrkaukning-
ar.á.CO2.í.andrúmsloftinu ..Spurningin.er.sú,.
hversu.mikillar.hitastigshækkunar.þessi.koltví-
ildisaukning. leiðir. til .. Til. þess. að. áætla. það.
hefur. verið. saminn. viðamikill. hugbúnaður,.
en. stikarnir. og. breyturnar. eru. mýmargar. og.
loftslagskerfið. afar. flókið .. Kerfi. þetta. er. hins.
vegar.alfarið.háð.orkugeislun.sólar ..
Í. veðurfarslíkönum. er. tekið. tillit. til. 5.
kerfa.á. jörðunni,.þ .e ..andrúmslofts,.úthafa,.
heimsálfanna,.íshellnanna.og.lífmassa.jarðar,.
og.samspil.þeirra.er.flókið ..
4-rett-2006.indd 54 12/8/06 1:40:41 AM