Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2011, Blaðsíða 7

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 87. árg. 2011 3
Við Íslendingar höfum lengi haldið því á
lofti að heilbrigðiskerfið hér á landi sé með
því besta í heiminum og árangursmælingar
hafa sýnt að við stöndumst vel alþjóðlegan
samanburð. Nokkrir samverkandi þættir
þurfa að vera til staðar til að ná slíkum
árangri, svo sem þekking heilbrigðis­
starfsmanna og nýjasta tækni á hverjum
tíma. Starfsumhverfið þarf að styðja
við starfsemina sem og ákvarðanir og
tilskipanir stjórnvalda.
Hið íslenskra heilbrigðiskerfi stendur á
tveimur meginstoðum samkvæmt lögum
um heilbrigðisþjónustu frá 2007: hjúkrun
og lækningum. Hjúkrunarfræðingar hafa
lögum samkvæmt fullt sjálfræði yfir hjúkrun.
Þeir standa vaktina alla daga ársins, allan
sólarhringinn, alls staðar þar sem hjúkrunar
er þörf. Í hjúkrunarfræðingum býr mikill
mannauður. Samkvæmt kjarakönnun
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga er yfir
helmingur félagsmanna með framhalds­
menntun. Nær 3% hjúkrunarfræðinga
hafa lokið doktorsprófi og yfir 50
hjúkrunarfræðingar hafa fengið sérfræðileyfi
í hinum ýmsu sérgreinum hjúkrunar, á
grundvelli reglugerðar um veitingu
sérfræðileyfa í hjúkrun frá 2003.
En hvernig nýta stjórnvöld og hlúa að
þessum mannauði? Nýafstaðinn aðalfundur
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga sam­
þykkti einróma ályktun þar sem stjórn­
völd eru hvött til að nýta betur en nú er
gert þá miklu þekkingu og yfirsýn sem
hjúkrunarfræðingar hafa í heilbrigðis­
þjónustunni. Velferðarráðherra, sem var
gestur fundarins, var hvattur til að skipa
yfirmann hjúkrunarmála innan ráðuneytis­
ins þannig að þekking og reynsla
hjúkrunarfræðinga nýttist í stefnumótun
og ákvörðunum um heilbrigðisþjónustu.
„Hjúkrunar fræðingum er ekkert óvið­
komandi,“ sagði ráðherrann í ávarpi sínu
og lýsti vilja til formlegra samstarfs við
félagið. Það er mikið fagnaðarefni því upp­
bygging og viðhald heilbrigðiskerfisins
á að vera samstarfsverkefni stjórnvalda
og þeirra sem gerst þekkja til. Engin
nefnd eða starfshópur, sem fjallar um
heilbrigðisþjónustu, ætti að vera án
hjúkrunar fræðinga.
Hætta steðjar hins vegar að mann auðnum
í íslensku heilbrigðiskerfi um þessar
mundir. Mjög hefur þrengt að starfs­
möguleikum hjúkrunarfræðinga vegna hag­
ræðingaraðgerða á heilbrigðis stofnunum á
undanförnum misserum. Stöður stjórnenda
í hjúkrun hafa verið lagðar niður við
sameiningu stofnana og deilda og ekki er
ráðið í stöður sem losna. Starfs aðstæður
hafa víða versnað, erfitt er að fá námsleyfi og
styrki til símenntunar og hjúkrunarfræðingar
hafa ekki fengið kjarasamningsbundnar
hækkanir launa í tæp þrjú ár. Við þessar
aðstæður freistar það margra að leita
fyrir sér erlendis. Hjúkrunarfræðingar
ráða sig í vaxandi mæli til tímabundinna
starfa, einkum í Noregi, en þar í landi er
eftirspurnin svo mikil að hægt væri að
ráða alla starfandi hjúkrunarfræðinga á
Íslandi í störf þar! Það eru ekki aðeins
yngstu hjúkrunarfræðingarnir sem eru
tilbúnir til að flytjast búferlum, þeir eldri
og reyndari eru einnig tilbúnir til að fara.
Hvernig fer þá fyrir árangri og gæðum hins
íslenska heilbrigðiskerfis? Það er rétt að
minnast þess að það tekur ár og áratugi
að byggja upp gott heilbrigðiskerfi en það
tekur aðeins mánuði og misseri að kippa
stoðunum undan því.
Stjórnvöld verða að horfa fram á veginn
og verjast landflótta hjúkrunarfræðinga og
annarra fagstétta í heilbrigðisþjónustunni.
Hjúkrunarfræðingum verða að bjóðast
sambærileg laun og greidd eru í nágranna­
löndunum. Starfsskilyrði og starfsöryggi
verða einnig að vera sambærileg. Einn helsti
veikleiki í íslensku heilbrigðiskerfi er skortur á
opinberri stefnumörkun í heilbrigðismálum.
Þó unnið sé að gerð heilbrigðisáætlunar til
ársins 2020 og þó fyrir liggi heilsustefna
fyrrverandi heilbrigðisráðherra, ásamt
fjölda annarra skýrslna og greinargerða,
þurfa stjórn völd að setja fram heildstæða
stefnu í heilbrigðismálum fram til ársins
2020. Skilgreina þarf hin mismunandi stig
heilbrigðisþjónustunnar, ákveða hvar skuli
gera hvað, hver skuli gera hvað, hver skuli
greiða hvað og svo framvegis. Hver er til
dæmis stefnan varðandi sjúkrahúsþjónustu
á landsbyggðinni á næstu árum? Hvernig
á að forgangsraða þjónustu á tímum
niðurskurðar? Á að takmarka meðferð og
þá eftir hvaða reglum? Hversu háu hlutfalli
af vergri landsframleiðslu skal á hverjum
tíma varið til heilbrigðismála? Hversu hátt
hlutfall kostnaðar við heilbrigðisþjónustu
skal innheimt með þjónustugjöldum? Svör
við þessum spurningum og mörgum fleiri
þurfa að liggja fyrir þegar til framtíðar er
litið þannig að hjúkrunarfræðingar og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn viti hvers er að vænta
og til hvers er ætlast af þeim.
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga hefur
sett sér stefnu í hjúkrunar­ og heilbrigðis­
málum til ársins 2020. Í henni er fjallað
um hugmyndafræði hjúkrunar, hlutverk
hjúkrunarfræðinga og framtíðarsýn
félagsins. Stefnan er lögð fram í heilbrigðis ­
málum og heilbrigðisþjónustu; hjúkrunar­
þjónustu og lýðheilsu; menntun, þekkingu,
starfsþróun og þróun hjúkrunar; leiðtoga­
hlutverkinu, ábyrgð og forræði; gæðum
og öryggi; og í upplýsingatækni í hjúkrun.
Markmið og leiðir til að ná fram stefnunni
hafa einnig verið sett. Stjórnvöld geta
horft til þessarar stefnu félagsins við
eigin stefnumörkun og Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga vill gjarnan taka þátt í
stefnumörkun stjórnvalda. Aðeins saman
getum við staðið vörð um og eflt heilbrigðis­
kerfið.
Ég vil að lokum þakka ykkur, ágætu
félagsmenn, það traust sem þið sýnduð
mér með því að kjósa mig til áframhaldandi
formennsku í okkar góða félagi næstu tvö
árin. Ég mun hér eftir sem hingað til leggja
mig fram um að standa undir því trausti og
vinna af heilindum fyrir og með ykkur að
málefnum hjúkrunarfræðinga og hjúkrunar.
HVAÐ EIGUM VIÐ? – HVERT STEFNUM VIÐ?
Formannspistill
Elsa B. Friðfinnsdóttir.