Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2011, Blaðsíða 60

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 87. árg. 201156
Framkvæmd
Í rannsókninni var gögnum safnað með viðtölum. Tekið
var eitt einnar og hálfrar klukkustundar viðtal við hvern
þátttakanda. Viðtöl fela í sér að rannsóknargagna er aflað
með beinum orðaskiptum milli rannsakanda og viðmælanda
og eiga þau vel við þegar viðfangsefnið er reynsla fólks (Helga
Jónsdóttir, 2003). Viðtöl eru samræður þar sem rannsakandinn
kynnir fyrir þátttakendum í rannsókninni ákveðin atriði sem
aðalviðfangsefni samræðnanna (Benner, 1994). Viðtalsrammi
var hafður til hliðsjónar í viðtölunum en viðmælendur fengu
fullt svigrúm til að tjá sig að eigin vild. Að ósk þátttakenda fóru
viðtölin fram á heimilum þeirra.
Úrvinnsla gagna
Markmið gagnagreiningar og túlkunar á niðurstöðum er að
finna það sameiginlega í merkingu, kunnáttu og reynslu
fólks við ákveðnar aðstæður (Benner, 1994). Greining gagna
hófst strax að viðtölunum loknum. Við greiningu var leitað að
sameiginlegum þræði í frásögnum þátttakenda en jafnframt var
skoðað hvernig reynsla þeirra birtist með ólíkum hætti. Viðtölin
voru lesin aftur og aftur og rædd á sameiginlegum fundum
höfundanna. Við framsetningu á niðurstöðum voru tekin dæmi
með tilvitnunum í gögnin til að varpa ljósi á og skýra þau þemu
sem um var rætt.
Siðfræði
Leyfi fékst fyrir framkvæmd rannsóknarinnar hjá
Vísindasiðanefnd og hún var tilkynnt til Persónuverndar.
Hjúkrunarfræðingur heimahjúkrunar afhenti væntanlegum
þátttakendum kynningarbréf þar sem fram kom hvernig
rannsóknin yrði framkvæmd og óskaði eftir samþykki þeirra
fyrir því að rannsakandi hefði samband til að skipuleggja
viðtölin. Áður en viðtölin hófust ræddi rannsakandi tilgang
rannsóknarinnar og óskaði eftir samþykki fyrir þátttöku.
Þátttakendur skrifuðu undir samþykki þar sem rannsókninni
var lýst og fram kom að þeir gætu bæði neitað að ræða
einstök atriði og að þeim væri heimilt að hætta þátttöku ef
þeim snérist hugur, án frekari eftirmála. Að viðtölunum loknum
voru þátttakendum gefin önnur nöfn og þess var vandlega
gætt að ekki væri unnt að þekkja þá. Eftir að gögnunum var
komið á tölvutækt form var upptökum eytt. Tekið skal fram
að engin tengsl eru á milli rannsóknaraðila og þeirrar þjónustu
sem fjallað er um.
Trúverðugleiki og réttmæti rannsóknar
Engar almennar reglur né staðlaðir mælikvarðar eru til um
réttmæti í eigindlegum rannsóknum heldur mótast það af mati
fræðimanna á notagildi rannsóknarniðurstaðna (Sandelowski,
1993). Rannsakandi greinir og túlkar rannsóknagögnin og
setur niðurstöðurnar fram sem þemu eða stef sem síðan eru
studd með tilvitnun í frásagnir þátttakenda. Beinar tilvitnanir
í rannsóknargögn gera lesandanum betur kleift að átta sig á
trúverðugleika túlkunarinnar (Benner, 1994). Í þessari rannsókn
var sama spurningaviðmið notað fyrir alla þátttakendur og
beinar tilvitnanir eru úr rannsóknargögnunum. Við greiningu
og túlkun gagna var tekið mið af fræðilegum bakgrunni sem
kynntur var í inngangi og hinum fyrirbærafræðilega skilningi
sem var lýst hér að ofan. Svör flestra þátttakenda voru
samhljóma, þeir vildu halda áfram að búa heima þrátt fyrir
hrakandi heilsufar og óvissu um framtíðina, og virðist það
styðja trúverðugleika rannsóknarinnar þó ólík sjónarhorn séu
vissulega kynnt.
NIÐURSTÖÐUR
Þátttakendur í þessari rannsókn höfðu orðið fyrir ýmsum
heilsufarsáföllum á liðnum mánuðum og árum. Því höfðu þeir
oft þurft að dvelja á sjúkrahúsum í lengri eða skemmri tíma og
óttuðust að heilsan gæti gefið sig á ný. Af þeirri ástæðu höfðu
þeir íhugað flutning á hjúkrunarheimili og allir þátttakendurnir
höfðu fengið jákvæða niðurstöðu úr vistunarmati. Þó kom
í ljós að sex af átta þátttakendum voru ekki tilbúnir til að
flytjast að svo stöddu. Þrátt fyrir margþætt heilsufarsvandamál
og töluverða skerðingu á getu til að sjá um sig og sinna
heimilisstörfum sögðust flestir þeirra njóta þess að búa heima.
Hér á eftir verður leitast við að varpa ljósi á merkingu þess að
búa heima og þær aðstæður og aðstoð sem gerði þeim það
kleift.
„Heima er miklu meira frjálsræði.“ Samspil færni og
aðstæðna á heimili
Þrátt fyrir að þátttakendurnir í þessari rannsókn hafi búið við
flókin heilsufarsvandamál og minnkaða færni var áberandi
hve vel flestum þeirra leið heima. Þeim varð tíðrætt um að á
heimilinu fyndu þeir til frjálsræðis og gætu ráðið sér sjálfir eða
eins og Guðrún sagði: „Ég er virkilega ánægð að búa hérna
meðan heilsan leyfir, það segi ég alveg satt ... Já, og stjórna
mér sjálf ... Og vera innan um mitt dót ... Það skiptir mig
afskaplega miklu máli.“ Svipuð afstaða kom fram hjá Gunnari
en hann er með Parkinsonssjúkdóm á háu stigi og hafði
verulega takmarkaða hreyfifærni og getu til sjálfsumönnunar.
Gunnar naut aðstoðar frá konunni sinni, félagsþjónustu og
heimahjúkrun. Hann lýsti afstöðu sinni til heimilisins þannig:
Heima er miklu meira frjálsræði ... Ég vil telja það tvímælalaust
kost ... Ég horfi á sjónvarp, hlusta á útvarp og les blöðin,
eitthvað af þessu öllu ... Ég reyni líka að fara út að ganga í
hálftíma hérna í hverfinu eða [við hjónin] förum á bílnum inn í
Laugardal og sjáum hvernig blómunum gengur að dafna.
Aðrir þátttakendur lýstu því hvernig þeir létu hverjum degi
nægja sína þjáningu og vonuðust til að geta haldið áfram
að búa heima. Margir nutu þess að hlusta á sína tónlist
eða útvarp, horfa á sjónvarp og lesa. Áhugamál þeirra voru
fjölbreytt og ólík. Elín lýsti því til dæmis hvernig hún nyti þess
að fara í gegnum skápana sína og taka til í sínum föggum.
Hér virðist hugtakið að eiga heima eiga vel við. Flestum
þátttakendum fannst þeir tilheyra heimilinu og þar nutu þeir
lífsins á áreynslulausan hátt.
Möguleikar þátttakenda til að lifa að eigin óskum mótuðust að
töluverðu leyti af aðstæðum á heimilinu. Fram kom að þeim
fannst mikilvægt að geta auðveldlega farið um heimilið og
nánasta umhverfi. Staðsetning húsnæðis, útsýni og umhverfi
þess skipti þá máli. Heimili flestra þátttakenda voru hentug og