Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 24

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 201420
Christer Magnusson, christer@hjukrun.is
Bókin er byggð á fjórum vísindagreinum
ásamt umfjöllun sem tengir þær saman.
Tvær greinar hafa þegar birst og
tvær voru í ritrýni hjá viðurkenndum
tímaritum þegar höfundurinn, Hafrún
Finnbogadóttir, varði doktorsritgerð sína
í maí sl. og bókin kom út. Umfjöllunin
nær yfir tæpar 100 blaðsíður, auk þess
fylgja ýmis rannsóknargögn og afrit af
vísindagreinunum.
Sjaldgæft en ólíðandi
Ofbeldi gagnvart ófrískum konum er ekki
mikið vandamál í löndum í kringum okkar
en er auðvitað algjörlega ólíðandi. Í sumum
löndum er það talsvert algengari. Það er
hluti af miklu víðtækara vandamáli sem
lýsa má með orðunum heimilisofbeldi,
kynbundið ofbeldi og jafnvel kynferðislegt
ofbeldi. Eins og sálfræðingurinn Andrés
Ragnarsson segir í viðtali á öðrum stað
í blaðinu er heimilisofbeldi hreinlega
bannað með lögum í okkar löndum og
eitthvað sem á að uppræta. Í tveim
rannsóknum Hafrúnar, sem lýst er í
bókinni, kemur fram að annars vegar
2,5% og hins vegar um 1% af ófrískum
konum hafi þurft að þola ofbeldi meðan
á þungun stóð. Hins vegar sögðust allt
að 40% kvenna hafa sætt einhvers konar
ofbeldi á lífsleiðinni. Kynbundið ofbeldi er
því alls ekki óalgengt.
Engar öruggar rannsóknarniðurstöður eru
til sem geta sagt okkur til um hvaða konur
afar ólíkar og hefur Hafrún því þurft að
takast á við mismunandi rannsóknar­
aðferðir.
Í fyrstu rannsókn Hafrúnar, sem var
afturskyggn athugun á fæðingarskýrslur,
reyndist ekki hægt að sýna fram á
samband milli ofbeldis einhvern tíma á
lífsleiðinni og erfiðrar fæðingar. Hugtakið
„erfið fæðing“ (labour dystocia) er
reyndar ekki vel skilgreint og hefur líklega
verið nýtt á mismunandi hátt í þeim
fæðingarskýrslum sem skoðaðar voru
í rannsókninni. Í annarri rannsókn voru
notaðir spurningalistar til þess að athuga
algengi ofbeldis.
Ein rannsókn fjallar um reynslu ljósmæðra
af þunguðum konum sem höfðu
verið beittar ofbeldi. Áhugaverðasta
niðurstaðan hér fannst mér vera ákveðinn
siðfræðivandi sem birtist þegar ljósmóðirin
ætlar að spyrja konuna um ofbeldi. Það er
ekki alltaf sjálfsagt og auðvelt að spyrja og
fá svar. Hvað á að gera ef konan segir frá
ofbeldi en vill ekki að neitt verði gert? Erfitt
getur verið að spyrja ef eiginmaðurinn,
sem hugsanlega beitir ofbeldi, er með í
öllum viðtölum. Heilbrigðisstarfsmaðurinn
vill hins vegar ekki bregðast móðurinni
og ófædda barninu. Honum getur fundist
það vera svik í fyrsta lagi að spyrja ekki
og í öðru lagi að aðhafast ekkert ef
í ljós kemur að þunguð kona er beitt
ofbeldi en konan neitar aðstoð. Hvað er
hins vegar hægt að gera ef svarið við
eru í mestri hættu við að verða beittar
ofbeldi vegna þess að þær séu þungaðar.
Samt sem áður virðast rannsóknir benda
til þess að margir fordómar okkar eigi við
rök að styðjast – áfengisneysla maka,
uppruni maka utan Evrópu, einangrun og
fátækt virðast tengjast ofbeldinu. En þar
sem ofbeldi gagnvart ófrískum konum er
frekar óalgengt er ekki auðvelt að sýna
fram á orsakatengsl.
Fjórar ólíkar rannsóknir
Í bókinni eru lýst þeim fjórum rannsóknum
sem doktorsritgerðin byggist á. Þær eru
BÓKARKYNNING
BARIÐ Á BARNSHAFANDI
Út er komin bók um doktorsverkefni þar sem rannsakað var ofbeldi gegn
ófrískum konum. Rannsóknarsviðið er Svíþjóð og Danmörk en margt má eflaust
yfirfæra á Ísland. Þó að rannsóknarsviðið sé ljósmóðurfræði vekur bókin upp
spurningar og vangaveltur sem snerta ekki síður hjúkrunarfræðinga.
Exposure to domestic violence during
pregnancy. Höfundur: Hafrún Finnboga­
dóttir. Útgefandi: Háskólinn í Málmey,
Málmey 2014. ISBN: 978­91­7104­
541­6. Bókin er 220 bls.