Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 48

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 201444
sé sú hæfni sem þarf að vera fyrir hendi og síðast en ekki síst
að starfsmönnum sé gefinn kostur á því að þjálfast til þeirra
verka sem þeim kunna að verða falin.
Hæfni og þjálfun
Í rýnihópunum kom sterklega fram að sú þjálfun sem starfsmenn
fá í daglegu starfi gefur þeim góðan faglegan grunn sem byggja
mætti ofan á með fjölbreyttum æfingum sem tækju mið af
verksviði hvers og eins, gjarnan sem hluta af daglegu starfi.
Er þetta í samræmi við skrif erlendra fræðimanna sem segja
að heilbrigðisstarfsmenn ættu að vera vel þjálfaðir til daglegra
starfa ásamt því að þekkja vel viðbragðsáætlanir (Burstein,
2006; Duong, 2009; Manley o.fl., 2006). Einnig kom fram í
rýnihópum mikilvægi þess að þjálfun taki mið af starfshlutverki
og skyldum og er það í samræmi við fræðilegt efni (Conlon
og Wiechula, 2011; Duarte og Haynes, 2006; Subbarao o.fl.,
2008).
Niðurstöðurnar bentu til þess að æfingar væru sjaldan haldnar
og fáir starfsmenn höfðu því haft tækifæri til að taka þátt
í æfingum. Öllum fannst þær þó gagnlegar og vildu helst
fá þjálfun í formi stórslysaæfinga. Sama niðurstaða fékkst
í rannsókn Duong (2009) á menntun og þjálfun ástralskra
hjúkrunar fræðinga til starfa í stórslysum og hamförum. Æfingar
þykja einkum gagnlegar til að koma auga á það sem miður
fer og má finna því stoð í skrifum erlendra fræðimanna
(Chapman og Arbon, 2008; Gillet o.fl., 2008; Ingrassia o.fl.,
2010). Verkþáttaæfingar fengu einnig hljómgrunn samkvæmt
rannsóknarniðurstöðum en slíkar hermiæfingar eru gagnlegar
til að bæta þekkingu á eigin hlutverki ásamt því að þjálfa
samhæfingu og samskipti. Endurspeglar það skrif fjölmargra
erlendra fræðimanna (Kaji o.fl., 2008; Rosen o.fl., 2008;
Zhang, Thompson og Miller, 2011). Athygli vekur hins vegar
að skrifborðsæfingar voru ekki álitnar eins eftirsóknarverðar
og þátttakendur sýndu þeim takmarkaðan áhuga þar til
leið á umræður en þá kviknuðu hugmyndir um mögulegt
notagildi þeirra í tengslum við yfirferð á viðbragðsáætlunum.
Skrifborðsæfingar hafa ekki tíðkast á Sjúkrahúsinu á Akureyri
og því líklegt að starfsmenn hafi litla reynslu og þekkingu á
notagildi þeirra. Samkvæmt Pattillo (2006) og Powers (2007)
eru skrifborðsæfingar ódýr og gagnlegur valkostur sem býður
upp á marga möguleika til þjálfunar starfsmanna.
Takmarkanir rannsóknar
Rannsóknin er lítil og skoðar einungis aðstæður hjúkrunar­
fræðinga og lækna á einu sjúkrahúsi og því óvíst hvort yfirfæra
megi þekkinguna á heilbrigðisstarfsmenn í öðru umhverfi.
Smæð rýnihópanna og innbyrðis samsetning þeirra gæti einnig
haft áhrif á niðurstöðurnar. Við gerð rannsóknarinnar var fyrsti
höfundur hjúkrunardeildarstjóri á slysa­ og bráðamóttöku
Sjúkrahússins á Akureyri og gæti í ljósi þess hlutverks haft áhrif
á svör þátttakenda í rýnihópum. Áhrifin þurfa þó ekki endilega
að vera rannsókninni í óhag þar sem nálægð rannsakanda við
viðfangsefnið og þátttakendur í rýnihópum gæti hafa stuðlað
að dýpri umræðum en ella hefðu orðið.
ÁLYKTANIR
Sjúkrahúsið á Akureyri er lítil stofnun sem gegnir stóru hlutverki
í heilbrigðis­ og almannavarnakerfi landsins. Læknar eru fáir
og við virkjun viðbragðsáætlunar geta hlutverk millistjórnenda
fallið í hlut almennra starfsmanna sem ekki eru til þess þjálfaðir.
Nauðsynlegt er að skilgreina hvaða stjórnunarhlutverk eru
mikilvæg í viðbragðsáætlun og sjá til þess að verkefni þeirra
séu skilgreind. Allir starfsmenn Sjúkrahússins á Akureyri
þurfa að hafa grunnþekkingu á eigin hlutverki samkvæmt
viðbragðsáætlun, þekkja það verklag sem viðhaft er og geta
starfað samkvæmt áætluninni.
Þjálfun í teymisvinnu þykir góð leið til þess að þjálfa bæði
hinn almenna starfsmann og stjórnendur. Nauðsynlegt er að
sammælast um þjálfunar­ og hæfniskröfur til stjórnenda og
tryggja þjálfun við hæfi. Þjálfun starfsmanna sem þurfa að vera
sérhæfðir til starfa í kjölfar stórslysa og hamfara verður líklega
aldrei raunhæf á minni sjúkrahúsum þar sem slíkir viðburðir eru
ekki hluti af þeirra daglega vinnuumhverfi. Kennsla og þjálfun
verður því að verða þáttur í daglegu starfi ásamt því að æfa
einstaka verkþætti með skrifborðsæfingum eða einföldum
hermiæfingum.
Gagnlegt væri að laga viðbragðsáætlunina að smæð og
viðbragðsgetu Sjúkrahússins á Akureyri með því að gera í
henni ráð fyrir sértækum aðgerðum við stærri slys án þess þó
að yfirstjórn og almannavarnir þurfi að hafa afskipti af málinu.
Ákveðið ferli færi þannig í gang ef fjöldi slasaðra fer yfir ákveðið
viðmið og unnið væri eftir sambærilegu kerfi og ef um stærri
atburði væri að ræða. Viðbragð við stórslysi yrði þannig þekkt
og auðveldara yrði að skipta yfir í hamfaraviðbragð sköpuðust
aðstæður til þess.
LOKAORÐ
Sjúkrahúsið á Akureyri gegnir stóru hlutverki í almannavörnum
sem annað aðalsjúkrahús landsins. Atburður þarf ekki að
vera stór til þess að hann verði sjúkrahúsinu ofviða og því er
áríðandi að bæði stjórnendur og almennir starfsmenn skilji
og þekki eigið starfshlutverk. Nauðsynlegt er að stofnunin
skilgreini lykilhlutverk starfsmanna og nauðsynlega hæfni
ásamt því að velja þjálfunar­ og kennsluleiðir sem henta tilefni
og aðstæðum. Þjálfun má ekki einskorðast við viðamiklar
stórslysaæfingar á margra ára fresti. Kennsla og þjálfun til
starfa í kjölfar stórslysa og hamfara þarf að verða hluti af
daglegu starfi með skipulögðum hætti til þess að starfsmenn
verði tilbúnir þegar á reynir.
HEIMILDIR
Burstein, J. (2006). The myths of disaster education. Annals of Emergency
Medicine, 47 (1), 50­52.
Chapman, K., og Arbon, P.A. (2008). Are nurses ready? Disaster
preparedness in acute settings. Australasian Emergency Nursing Journal,
11 (3) 135­144.
Conlon, L., og Wiechula, R. (2011). Preparing nurses for future disaster ­ the
Sichuan experience. Australasian Emergency Nursing Journal, 14 (4),
246­250.