Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 39

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 2014 35
Mikilvægt er að ákveða fyrst hvað við
viljum að umbúðir geri fyrir sárið, t.d. veiti
raka, hreinsi upp eða dragi í sig raka.
spjald hrygg. Sumar tegundir eru með
lím kanti en aðra þarf að festa með
einhvers konar festibúnaði, til dæmis
filmu eða plástri.
Þörungar og trefjar
Þörungar og trefjar eru tveir flokkar
umbúða sem hafa svipaða eiginleika
og eru notaðar við svipuð tilfelli. Þó er
aðeins munur á þeim og getur annað
hentað betur en hitt við sumar aðstæður.
Trefjar (hýdrófíberumbúðir) eru þunnar
grisjur gerðar úr karboxímetýlsellulósa
sem er úr jurtatrefjum. Þær eru mjög
raka drægar og henta þegar sárin eru
mikið eða í meðallagi vessandi. Þær
veita rakt umhverfi og hvetja til niðurbrots
dauðra vefja en vernda jaframt húðina
umhverfis sárið. Þegar trefjar blotna
verða þær að nokkurs konar geli og falla
mjög vel að sárabotninum.
Þörungar (alginatar) eru gerðir úr
brúnþörungum. Umbúðir úr þeim eru
einnig mjög rakadrægar. Þær henta á
mikið og í meðallagi vessandi sár og veita
rakt sáraumhverfi. Þegar þörungar blotna
verða þeir líka að geli en halda þó formi
sínu mun betur en trefjarnar og getur það
verið kostur í sumum tilfellum. Þörungar
innihalda kalsíum og geta því dregið úr
minni háttar blæðingum úr sárum.

Það er sameiginlegt með trefjum og
þörungum að þau henta ekki ef sárin eru
of þurr. Ef sárin vessa ekki nógu mikið
eða ef umbúðirnar ná að þorna þegar
loft kemst að þeim eiga þær það til að
festast í sárinu. Í slíkum tilfellum er betra
að velja aðrar tegundir umbúða.
Hægt er að fá trefjar og þörunga sem
plötur í nokkum stærðum og sem tróð
sem hægt er að nota í fistla eða göng í
sárum. Alla jafna eiga þau að ná aðeins
út fyrir sárabarmana, þó ekki of mikið,
og er hægt að klippa plöturnar niður í
hæfileg form. Ávallt verður að nota aðrar
umbúðir eða festibúnað með þörungum
og trefjum, oft filmur eða svampa.
Rakagel
Rakagel er gert úr vatni ásamt bindiefnum
og getur hlutfall vatns verið allt frá 30%
til 90%. Gel er notað í þurr eða lítið til í
meðallagi vessandi sár. Það veitir þeim
raka og ýtir undir niðurbrot dauðra vefja
og fíbrinskána. Gel getur einnig dregið
til sín raka úr sárinu að einhverju leyti en
það er mismikið eftir tegundum.
Flestar geltegundirnar eru í þykkfljótandi
formi og er sprautað ofan í sárið en
einnig er hægt að fá rakagel í plötuformi
sem hægt er að klippa til svo að henti
í grunn sár. Alltaf þarf að nota aðrar
umbúðir með rakageli, til dæmis filmu,
svamp eða köku.
Kökur
Kökur (hýdrókollóídar) er gerðir úr karboxí­
metýl sellulósa og ytra byrði úr filmu.
Hægt er að nota þær á miðlungsvessandi
til lítið vessandi sár. Þetta eru plötur sem
eru nær alveg vatns­ og loftheldar. Þær
draga í sig sára vessann, mynda gelpoll
yfir sárinu og halda því þannig röku og
mynda loft firrt umhverfi sem stuðlar að
niður broti og húðþekju myndun. Kökur
henta einnig vel til að vernda húð sem
er undir miklu álagi, til dæmis byrjandi
þrýstingssár. Hafa verður þó í huga að
kökur draga ekki í sig mikinn vökva í
einu. Þær henta því ekki á mikið vessandi
sár og þær ætti alls ekki að nota á
sykursýkissár. Hægt er að klippa niður
kökur eftir þörfum og þær fást einnig í
mörgum formum og þykktum sem hentar
á mismunandi staði líkamanns.
Filmur
Filmur eru úr pólýúretani og límast á
húðina í kringum sárið. Þær eru vatns­
heldar en hleypa út raka, mismikið eftir
tegundum. Þær draga ekki í sig vessa
og henta því einar og sér aðeins á lítið
vessandi sár. Þær eru mikið notaðar sem
festi búnaður með öðrum umbúðum, til
dæmis svömpum, trefjum og þörungum.
Snertilög
Snertilög eru þunn net ýmist úr bómull,
sílikoni eða öðrum efnum. Þau eru notuð