Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Blaðsíða 21

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 2010 17
einkenna sjúklinga því að öllu nærumhverfi
þeirra, fjölskyldu og vinum er veitt meðferð
eftir því sem við á. Þegar sjúklingar búa
við lífsógnandi eða versnandi langvinna
sjúkdóma er mikilvægt að meta þarfir
sjúklinga og fjölskyldu þeirra og veita
almenna líknarmeðferð. Þegar um er að
ræða vandamál sem eru illviðráðanleg, svo
sem verki eða sálræn vandamál, er haft
samband við sérfræðinga í líknarmeðferð,
ýmist til ráðgjafar eða meðhöndlunar
sjúklings eða einstaka vandamáls.
Ég er ekki sérfræðingur í líknarmeðferð en
ég hef kynnt mér líknarmeðferð og lesið
mér til um árangur meðferðarinnar fyrir
ýmsa sjúklingahópa, einkum hjartabilaða.
Ég tel líknarmeðferð vera vanmetna í
hjúkrun sjúklinga með hjartasjúkdóma á
við hjartabilun og langvinna hjartaöng. Á
þeim árum, sem ég hef lesið mér til um
líknarmeðferð, hef ég margoft spurt sjálfa mig
hver munurinn sé á almennri líknarmeðferð
og góðri hjúkrun almennt. Munurinn er í
raun enginn. Hvers vegna er þá verið að tala
um almenna líknarmeðferð þegar innihald
Árið 2002 setti Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
(WHO) fram þá skilgreiningu að með
líknarmeðferð sé ætlunin að bæta lífsgæði
sjúklinga með lífshættulega sjúkdóma og
fjölskyldna þeirra. Meðferðin eigi jafnframt
við snemma á sjúkdómsferlinu, samhliða
lífslengjandi meðferð. Skilgreining WHO er
höfð að leiðarljósi í nýjum leiðbeiningum
Landspítala um líknarmeðferð en þær voru
settar fram í desember 2009. Ég leyfi mér
að fullyrða að fyrir marga sjúklingahópa er
líknarmeðferð stórlega vannýtt meðferð í
íslensku heilbrigðiskerfinu.
Í umfjöllun um líknarmeðferð er mikilvægt að
gera grein fyrir mismunandi hugtökum innan
hennar. Lífslokameðferð á við þegar andlát er
talið vera yfirvofandi og meðferðartakmarkanir
hafa verið ákveðnar. Líknarmeðferð er
mikilvæg í lífslokameðferð og getur verið
almenn eða sérhæfð líknarmeðferð. Þegar
talað er um sérhæfða líknarmeðferð er
átt við meðferð veitta af sérfræðingum í
líknarmeðferð á hvaða vettvangi sem er.
Almenna líknarmeðferð er einnig hægt að
veita á hvaða vettvangi sem er en af hverjum
þeim sem koma að umönnun og meðferð
sjúklinga og fjölskyldna þeirra.
Í líknarmeðferð er áhersla lögð á heildræna
umönnun. Meðferðin tekur til líkamlegra
einkenna, menningarlegra, sálrænna og
félagslegra þátta, andlegra, trúarlegra
og tilvistarlegra þátta og siðferðilegra og
lagalegra þátta. Líknarmeðferð byggist
á stöðugu mati á ofangreindum þáttum,
greiningu vandamála og öflugri meðhöndlun
þeirra. Það mætti segja að líknarmeðferð
sé gjörgæsla einkenna og vandamála í
erfiðum veikindum. Þegar hugmyndafræði
líknarmeðferðar er höfð að leiðarljósi er ekki
einungis verið að horfa til vandamála og
Guðríður Kristín Þórðardóttir, gudridk@landspitali.i
meðferðarinnar er sú sama og sjálfsögð
þykir í hjúkrun mikið veikra sjúklinga? Ég
gef mér að fleiri spyrji þessarar spurningar.
Svarið er að finna í mikilvægi gagnreyndrar
hjúkrunar. Innan líknarmeðferðar hafa verið
gerðar ótal rannsóknir víða um heim og
á ólíkum sjúklingahópum. Hugmyndafræði
eins og líknarmeðferð gefur ákveðna
fyrirmynd að starfsháttum, markmiðum og
verklagsreglum. Hún rammar inn ýmiss
konar hugmyndafræði sem hafa borið
árangur og lögð er áhersla á öguð og
árangursrík vinnubrögð. Af sömu ástæðu
hefur verið mikið haft fyrir innleiðingu
fjölskylduhjúkrunar á Landspítala þó svo
að umhyggja fyrir nánustu aðstandendum
og hjúkrun þeirra þyki sjálfsögð. Jafnframt
hafa flokkunarkerfin NANDA, NIC og
NOC verið notuð í upplýsingasöfnun og
skipulagi hjúkrunar víða um heim um
margra ára bil til að samræma vinnubrögð
og tryggja gagnreynda hjúkrun. Öll finnum
við okkur ákveðnar fyrirmyndir til að þróa
starfshætti okkar og sú sérfræðiþekking
og reynsla, sem hefur orðið til innan sviðs
líknarmeðferðar, er góð fyrirmynd að öflugri
og heildrænni hjúkrun.
Ég er þakklát fyrir að hafa kynnst styrkleikum
líknarmeðferðar í hjúkrun mikið veikra
sjúklinga og hef hug á að efla almenna
líknarmeðferð í hjúkrun hjartasjúklinga.
Ég vona að fyrirlestrum, námskeiðum,
ráðstefnum og vinnusmiðjum í líknarmeðferð
muni fjölga innan stofnana í komandi
framtíð. Enn fremur vona ég að sem flestar
fagstéttir sjái hag í að sækja í slíka þekkingu
til að bæta þjónustu við sjúklingahóp sinn.
Ég skora á Ínu Rós Jóhannesdóttur geð­
hjúkrunarfræðing að skrifa næsta þankastrik.
ÞANKASTRIK
ALMENN LÍKNARMEÐFERÐ Í HJÚKRUN
MIKIÐ VEIKRA SJÚKLINGA
Líknarmeðferð hefur verið í þróun á Íslandi síðastliðna áratugi eins og víða annars
staðar í heiminum. Í upphafi var líknarmeðferð einungis fyrir sjúklinga sem voru
með ólæknandi krabbamein og höfðu verki sem erfitt var að ráða við. Nú hefur
skilgreiningin fengið víðari merkingu vegna aukinnar reynslu og þekkingar.
Guðríður Kristín Þórðardóttir, hjúkrunar­
fræðingur M.Sc., er formaður fagdeildar
hjartahjúkrunarfræðinga og í stjórn Lífsins,
samtaka um líknarmeðferð.