Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Blaðsíða 39

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 2010 35
breytt vinnulag í sessi. Rannsóknir, sem
gerðar hafa verið á sjúkrahúsum erlendis,
sýna að erfiðlega hefur gengið að breyta
verklagi heilbrigðisstarfsfólks þegar kemur
að föstu sjúklinga fyrir skurðaðgerðir.
Sjúklingar voru látnir fasta mun lengur á
vökva og fasta fæðu en vinnuleiðbeiningar
ASA segja til um og algengt var að fasta
stæði yfir í 11–14 klukkustundir (Crenshaw
og Winslow, 2006; Baril og Portman,
2007; Madsen o.fl.,1998; Shime o.fl.,
2005). Löng fasta fyrir skurðaðgerð er
gjarnan réttlætt af heilbrigðisstarfsfólki
á þá leið að breytingar geti orðið á
aðgerðaáætlun og því sé öruggara að
láta sjúklinga fasta lengur en skemur.
Einnig er hræðsla við að aukin hætta sé
á bakflæði samhliða styttri föstu og að
fresta þurfi aðgerð fasti sjúklingur í styttri
tíma. Vanþekking heilbrigðisstarfsfólks á
vinnuleiðbeiningum ASA kemur jafnframt
í veg fyrir að unnið sé eftir þeim og erfitt
er að fá heilbrigðisstarfsfólk til að breyta
verklagi sem á sér langa hefð og virðist
skaðlaust fyrir sjúklinginn. Árið 2006 voru
unnar verklagsreglur á Landspítala sem
byggðust á vinnuleiðbeiningum ASA þar
sem mælt var með styttri föstu bæði á fasta
fæðu og vökva. Verklagsreglur þessar voru
hins vegar ekki innleiddar markvisst og því
almennt ekki unnið eftir þeim.
Könnun á legudeild Landspítala
Vorið 2009 var gerð könnun á því hversu
lengi 44 sjúklingar á einni skurðdeild
Landspítala föstuðu fyrir aðgerð.
Jafnframt var líðan þeirra að aðgerð
lokinni könnuð. Í ljós kom að raunveruleg
tímalengd föstu fyrir skurðaðgerð var mun
lengri en ráðlagt er. Að meðaltali voru
sjúklingarnir fastandi, bæði á fasta fæðu
og vökva, í 12,3 klukkustundir. Meirihluti
þeirra (89%) fastaði í 10 klukkustundir
eða meira en fastan var allt frá 8,5 til
19,5 klukkustundar. Að aðgerð lokinni
voru sjúklingar spurðir hvernig þeim leið á
meðan þeir voru fastandi og var algengast
að þeir fyndu fyrir þorsta eða munnþurrki.
Niðurstöður könnunarinnar komu ekki á
óvart og staðfestu grun okkar um að
langvarandi fasta væri algeng á vinnustað
okkar. Sú venja að hafa sjúklinga fastandi
frá miðnætti, aðfaranótt aðgerðardags,
er mjög rótgróin og tekur ekki mið af
áætluðum aðgerðartíma sjúklings. Ekki
var óalgengt að sjúklingur, sem áætlaður
var í aðgerð á hádegi, hefði verið fastandi
frá miðnætti kvöldið áður og jafnvel lengur.
Það var því ljóst að breytinga væri þörf
svo að samræmi væri milli gagnreyndrar
þekkingar og verklags á deildinni.
Breytt verklag
Eftir ofangreinda könnun og athugun á
verklagi á skurðlækningasviði Land spítala
var ljóst að sjúklingar voru langoftast
látnir fasta að minnsta kosti frá miðnætti
aðfaranótt aðgerðardags. Vinnulag
byggðist á gamalli hefð, vinnu leiðbeiningar
ASA voru almennt ekki kynntar innan
spítalans og því var ef til vill ekki almenn
vitneskja innan hans um að það væri í lagi
og betra fyrir sjúkling að fasta í styttri tíma.
Þekking var til staðar en henni hafði fram
að þessu ekki verið miðlað til starfsmanna
og sjúklinga. Greinarhöfundar, undir
handleiðslu sérfræðings í hjúkrun á
skurðsviði, hófust handa við að breyta
vinnuleiðbeiningum varðandi föstu fyrir
skurðaðgerð. Í samstarfi við starfsfólk
dagdeildar skurðlækninga á Hringbraut
og svæfingalækna voru skriflegar
leiðbeiningar útbúnar fyrir sjúklinga sem
þeir skyldu fá afhentar við undirbúning
aðgerðar. Jafnframt voru útbúnar
leiðbeiningar fyrir heilbrigðisstarfsfólk.
Sendar voru upplýsingar og bréf til
deildarstjóra og yfirlækna, sviðsstjóra
og framkvæmdastjóra þar sem
leitað var eftir athugasemdum og
samþykki þeirra og samráðsfundir
haldnir með hjúkrunarfræðingum á
innskriftarmiðstöðvum. Leiðbeiningarnar
hafa verið kynntar fyrir framkvæmdastjórn,
yfirlæknum og deildarstjórum, á málþingi
fagráðs hjúkrunar á skurðlækningasviði
og víðar og verið samþykktar af
framkvæmdastjóra lækninga.
Leiðbeiningar fyrir sjúklinga og
starfsfólk
Í leiðbeiningunum kemur fram að
sjúklingar þurfa að fasta á mat í sex
klukkustundir fyrir aðgerð en leyfilegt er
að drekka tæra drykki (ekki þamba) þar
til tvær klukkustundir eru til aðgerðar. Tær
drykkur er agnalaus drykkur án fitu, til
dæmis vatn, tær ávaxtasafi, te og kaffi (án
mjólkur). Gosdrykkir teljast tærir en ekki
er mælt með drykkju þeirra því talið er að
Tafla 2. Líðan fastandi sjúklinga.
Líðan Hlutfall (%)
Þorsti/munnþurrkur 39%
Svengd 14%
Ógleði 20%