Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Síða 63

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 2010 59
Ritrýnd fræðigrein
Fáar rannsóknir fundust til samanburðar þar sem nær ekkert
hefur verið birt á síðustu 20 árum um framgang brjóstagjafar
eftir heimferð af nýburagjörgæsludeildum fyrir utan áðurnefnda
rannsókn Flacking og félaga (2003) í Svíþjóð. Niðurstöður
þeirra sýna að við fjögurra mánaða aldur nærðust 40%
barnanna eingöngu á brjóstamjólk og er það sambærilegt
niðurstöðum hér en hlutfallið var 44%. Mikið ósamræmi virðist
aftur á móti vera í niðurstöðum hvað varðar fjölda barna
sem nærast bæði á brjósti og þurrmjólk úr pela. Í sænsku
rannsókninni voru það 23% barnanna en aftur á móti 5% barna
í þessari rannsókn. Svo virðist sem að á Íslandi sé blanda
af brjóstagjöf og þurrmjólkurgjöf úr pela mjög sjaldgæf hjá
börnum af nýburagjörgæsludeild. Annaðhvort er barn alfarið á
brjósti eða eingöngu á þurrmjólk úr pela við fjögurra mánaða
aldur.
Velta má fyrir sér hvort ástæðan sé sú að í fræðslu og stuðningi
við nýbakaða foreldra sé einblínt einum of á brjóstagjöf
eingöngu. Alltaf hlýtur að vera mikilvægt að barn fái þá
brjóstamjólk sem til er þó að hún sé af skornum skammti. Gæti
ástæðan verið sú að þær mæður, sem ekki mjólka nægilega
mikið fyrir barn sitt, fái ekki nægan stuðning eða leiðbeiningar
við að skipuleggja umönnunina og gefist þar af leiðandi upp
á brjóstagjöfinni? Þar sem blöndun á pelagjöf og brjóstagjöf
virðist ganga í öðrum löndum og hækkar þannig hlutfall barna
sem fá brjóstamjólk ætti slíkt hið sama að vera hægt hér á
Íslandi.
Rannsóknir sýna almenna fækkun barna sem eru á brjósti
þegar líður á fyrsta árið og mun færri börn eru eingöngu á
brjósti við fjögurra mánaða aldur en á fyrsta mánuðinum
(tafla 1). Niðurstöður þeirra tveggja rannsókna um börn af
nýburagjörgæslunni, sem gert er grein fyrir hér að ofan, gefa
vísbendingar um að einnig eru færri börn eingöngu á brjósti
við fjögurra mánaða aldur í þeim hópi. Velta má fyrir sér hvort
þróunin yrði önnur ef fleiri mæður nærðu börnin af brjósti við
heimferð.
Þrátt fyrir að niðurstöður sýni ekki marktækan mun á því
hvort börnin nærðust af pela við fjögurra mánaða aldur
eftir því hve lengi þau höfðu dvalið á nýburagjörgæslunni er
munurinn þó sex dagar. Þeir sem starfa með fyrirburum á
nýburagjörgæsludeildum vita að margt getur gerst á þessum
tíma þegar kemur að fræðslu, stuðningi, þreki og þroska barns
ásamt samveru barns og móður. Rannsóknir hafa bent á að
þeim börnum sem farin eru að taka brjóst vel (successful
breastfeeding patterns) fyrir heimferð af nýburagjörgæslunni
gengur betur að taka brjóst eftir heimferð (Hill o.fl.,1994;
Klitchermes o.fl., 1999; Lessen o.fl., 2007). Rannsókn
Flackings og félaga (2003) sýnir einnig betri árangur ef börnin
fá að dveljast í sérherbergi allan sólarhringinn með mæðrum
sínum á sjúkrahúsinu í viku fyrir heimferð. Framangreindir
þættir gerast allir fyrir heimferð en margir þættir eru einnig
taldir eiga hlut í framgangi brjóstagjafar eftir að heim er
komið. Stuðningur er þar talinn lykilþáttur (Meier o.fl., 1993;
Spatz, 2004; Meier og Engstrom, 2007). Vanþekking og lítill
stuðningur heilbrigðiskerfisins eru einnig taldir hamlandi þættir
í framgangi brjóstagjafar (Flacking o.fl., 2003; Meier, Engstrom
o.fl., 2004). Frekari rannsóknir á brjóstagjöf fyrir og eftir
heimferð eru nauðsynlegar til að auka skilning á því sem hefur
áhrif á brjóstagjöf barna á nýburagjörgæslu.
Takmarkanir
Nokkrar takmarkanir eru á rannsókninni. Ekki var safnað
upplýsingum um menntun og félagslega stöðu foreldra í
rannsókninni. Vel þekkt er að ákvörðunin um að hafa barn á
brjósti tengist félagslegri stöðu og menntun móður (Kaufman
og Hall, 1989; Killersreiter o.fl., 2001). Einnig voru upplýsingar
um reykingar foreldra ekki tiltækar en reykingar virðast
draga úr brjóstagjöf (Bouvier og Rougemont, 1998; María
Guðnadóttir, 2004; Hörnell o.fl., 1999; Killersreiter o.fl., 2001).
Hluti rannsóknargagnanna byggist á minningum foreldra um
næringu barnsins við heimferð. Slíkt gæti verið takmarkandi
þáttur en þó hafa rannsóknir leitt í ljós að hægt er að treysta
minningum kvenna um brjóstagjöf. Þær eru nákvæmar og ekki
háðar þeim tíma sem er liðinn (Bradburn o.fl., 1987).
Gildi niðurstaðna fyrir hjúkrunarstarfið
Þegar skoðað er gildi niðurstaðna fyrir starf hjúkrunarfræðinga
og ljósmæðra eru tvö atriði sem helst standa upp úr og ættu
að nýtast til uppbyggingar á betri þjónustu við veika nýbura og
fyrirbura á Íslandi. Þau eru eftirfarandi:
1. Ef barn drekkur ekki brjóstamjólk af brjósti við heimferð er
líklegra að það sé hætt að fá brjóstamjólk við fjögurra mánaða
aldur. Þessar niðurstöður ættu að sýna fram á mikilvægi þess
að hjúkrunarfræðingar á nýburagjörgæslunni leggi ríka áherslu
á fræðslu og stuðning við mæður um að gefa börnum sínum
brjóstamjólk af brjósti að einhverjum hluta fyrir heimferð. Ekki
er ósennilegt að aukin samvera móður og barns fyrir heimferð
myndi auka möguleika á árangri. Huga þarf vel að möguleikum
foreldra til að vera samvistum við barn sitt í einrúmi og lengja
tímann sem foreldrar geta átt þess kost á að gista með barni
sínu fyrir heimferð.
2. Mun færri börn úr þessari rannsókn í samanburði við sænska
rannsókn fá brjóstagjöf að hluta með pelagjöf við fjögurra
mánaða aldur þrátt fyrir að jafn mörg börn séu alfarið á brjósti
í hvorri rannsókn fyrir sig. Heilbrigðisstarfsfólk, sem sinnir
þessum fjölskyldum eftir heimferð, þarf að hafa í huga þann
möguleika að brjóstagjöf með ábót úr pela sé vel ásættanleg í
sumum tilvikum. Ráðgjöf og stuðningur við mæður, sem mjólka
barni sínu ekki nóg, er vandasöm vinna og auðvelt er að koma
inn hjá mæðrunum óöryggi, samviskubiti og vanmáttarkennd.
Brjóstagjöf eingöngu er gott markmið fyrir alla að stefna
að. Stundum gengur hún þó ekki og þá hlýtur brjóstagjöf
sem hlutagjöf að vera betri en engin brjóstagjöf. Hjálpa þarf
mæðrum að vera öruggar og sáttar við það fyrirkomulag.
Ofangreindir þættir tvinnast saman og leggja þarf áherslu
á mikilvægi stuðnings til foreldra eftir heimferð af nýbura­
gjörgæslu. Sá stuðningur getur hvort sem er verið frá heilsu­
gæsluhjúkrunarfræðingum eða hjúkrunarfræðingum af nýbura­
gjörgæslunni. Mikilvægt er að þeir sem sinna þessu starfi hafi
þekkingu á sértækum þörfum þessara fjölskyldna og þeim
áhrifum sem dvölin á nýburagjörgæslunni getur haft á brjóstagjöf.