Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Blaðsíða 45

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 2010 41
Enskt ferli tekið upp
Á ensku er ferlið yfirleitt kallað Liverpool
Care Pathway. Þar sem ferlið hér er
eingöngu notað fyrir deyjandi sjúklinga
innan íslenska heilbrigðiskerfisins
þykir óþarft að setja sjúklinga í enda
nafnsins. Því er það í daglegu tali kallað
meðferðarferli fyrir deyjandi.
Meðferðarferli fyrir deyjandi er skráningar­
ferli sem tekið er í notkun og verður hluti
af sjúkraskrá sjúklings þegar ljóst er
að sjúklingurinn er deyjandi. Innbyggt í
ferlið eru ýmis fyrirmæli sem byggð eru
á gagnreyndri þekkingu og gefa til kynna
bestu mögulegu þjónustu sem veitt er á
síðustu klukkustundum/dögum lífs.
Hér á Íslandi hefur vinna við meðferðar­
ferlið og innleiðingu þess staðið frá árinu
2006. Gæðastyrkir fengust frá LSH árið
2006 og 2008 til að innleiða ferlið á
þrjár deildir á spítalanum: Líknardeild
í Kópavogi, líknardeild L5 á Landakoti
og krabbameinslækningadeild 11E. Því
gæðaverkefni er lokið og hafa deildirnar þrjár
viljað halda áfram notkun meðferðarferlisins.
Ferlið var þýtt samkvæmt leiðbeiningum
EORTC (Cull o.fl., 2002) með styrk frá
Lífinu, Samtökum um líknarmeðferð, og
samvinna er höfð við Marie Curie Palliative
Care Institute í Liverpool.
Meðferðarferli fyrir deyjandi
sjúklinga
Meðferðarferli fyrir deyjandi leiðbeinir um
bestu mögulegu umönnun og meðferð
við lok lífs. Ferlið byggist á langri klínískri
reynslu og gagnreyndri þekkingu og
veitir upplýsingar um mismunandi þætti
meðferðar, svo sem einkennameðferð
og fyrirmæli um lyfjagjöf. Í ferlinu er
einblínt á líkamlega, sálræna, félagslega,
andlega og trúarlega þætti umönnunar
ásamt upplýsingaþörfum sjúklings og
aðstandenda. Með notkun ferlisins er
hægt að tryggja öllum deyjandi sjúklingum
ákveðin gæði í umönnun og meðferð
við lífslok þar sem í meðferðarferlinu
eru innbyggð fyrirmæli og krafa um að
skráð sé sérstaklega ef breytt er út frá
meðferðinni. Það hefur sýnt sig að ýmis
þjónusta á síðustu dögum lífs er vissulega
veitt en er ekki alltaf skráð (Ellershaw,
2007; Ellershaw og Wilkinson, 2003).
Meðferðarferlið leiðbeinir um það sem
lýtur að:
• Einkennameðferð
• Vellíðan sjúklings
• Lyfjafyrirmælum fyrir algeng einkenni
• Því að hætt sé við óviðeigandi
meðferðir
• Sálrænni og andlegri umönnun
• Umönnun fjölskyldunnar (fyrir og eftir
andlát sjúklings)
Meðferðarferlið er byggt á þverfaglegum
grunni og tekið í notkun þegar með­
ferðaraðilar (oftast læknir og hjúkrunar­
fræðingur) eru sammála því að sjúklingur
er deyjandi. Til staðar þurfa að vera að
minnsta kosti tvö eftirtalinna fjögurra
atriða: Sjúklingur er rúmfastur, aðeins
fær um að dreypa á vökva, er rænulítill
eða getur ekki kyngt töflum.
Ferlið er byggt upp af 18 markmiðum og
skiptist í þrjá meginþætti: Upphafsmat og
umönnun, reglulegt mat og umönnun eftir
andlát. Í byrjun er gert upphafsmat þar
sem meðal annars er farið yfir núverandi
einkenni sjúklings, lyfjagjöf endurskoðuð,
fyrirmæli um lyf eftir þörfum gefin og
innsæi sjúklings og fjölskyldu á aðstæður
metið. Í öðrum hluta ferlisins er fjallað
um reglulegt mat á einkennum og líðan
og skráð ýmist á fjögurra eða 12 tíma
fresti hvort ákveðnum markmiðum er náð
eða ekki, til dæmis varðandi það hvort
sjúklingur er verkjalaus. Í þriðja hluta er
fjallað um umönnun eftir andlát.
Í byrjun hvetja markmið ferlisins starfsfólk
meðal annars til að endurskoða lyfjagjöf,
í þeim tilgangi að hætta lyfjagjöf sem
ekki er lengur talin gagnleg og bætir ekki
líðan sjúklings. Þannig þarf starfsfólk að
staldra við, hugsa og meta og breyta í
samræmi við niðurstöður mats síns um
hvort núverandi lyfjagjöf skilar ávinningi
eða ekki. Rík áhersla er lögð á að til
staðar séu hjá hverjum sjúklingi skráð
fyrirmæli um lyf sem gefin eru eftir þörfum
við fimm algengum einkennum við
lífslok. Í samræmi við það voru staðfærð
flæðirit, sem fylgja meðferðarferlinu, um
meðferð verkja, óróleika, hryglu, ógleði
eða uppkasta og andþyngsla. Eitt af
markmiðum ferlisins fjallar um að hætta
skuli óviðeigandi inngripum svo sem
blóðrannsóknum, sýklalyfjum og vökva/
lyfjum í æð og er það gert til að forðast
inngrip sem koma sjúklingi ekki að
gagni á þessum tímapunkti og eru því
tilgangslaus, mögulega sársaukafull og
ónauðsynleg. Sama á við um hjúkrunar­
meðferð. Hjúkrunarfræðingar taka
ákvörðun um að hætta meðferð sem á
ekki lengur við og þurfa því að staldra
við, hugsa, meta og breyta vinnulagi í
sam ræmi við niðurstöður sínar, til dæmis
varðandi reglulega mælingu lífsmarka og
reglubundið snúningsskema. Áherslan er
á vellíðan sjúklings.
„Eitt af markmiðum
ferlisins fjallar um að
hætta skuli óviðeigandi
inngripum.“
Ef markmiði í ferlinu er ekki náð þarf
að tilgreina ástæður þess á frávikablaði.
Frávikin eru ekki endilega neikvæð, það
liggur yfirleitt einhver ástæða að baki þess
að ákveðið hefur verið að halda áfram, til