Þjóðmál - 01.12.2012, Blaðsíða 29

28 Þjóðmál VETUR 2012
og framandi skýringar á hegðun án
þess að horfa til enda á hugsanlegar
afleiðingar .
Með því að stofnanir hafast ekkert að •
þegar skapandi lögskýringar og reikn-
ingsskil birtast í samskiptum eininga
og einstaklinga í samfélaginu .
Durkheim taldi að græðgi væri engum líf-
fræðilegum takmörkum háð . Því taldi
Durk heim nauðsynlegt að setja fjár mála-
kerfi nu reglur, svo fjármálakerfið koll varpi
ekki öðrum þáttum samfélagsins (Durk-
heim, 1952/1897) . Auðsöfnun í formi
bankainnistæðna eru tiltölulega lítil tak -
mörk sett vegna rýmis og vörslu .
Ein birtingarmynd siðrofs er skapandi •
lögskýring . Með skapandi lögskýringu
varðandi löggjöf á fjármálamarkaði er átt
við að reglur séu túlkaðar að þörfum fjár-
málafyrirtækis . Það kann að vera til að
auka á umsvif og arðsemi þess en kann
jafnframt að auka áhættu í rekstri þess .
Önnur birtingarmynd siðrofs er skap andi •
reikningsskil. Með skapandi reikn ings-
skilum er átt við að reikningsskil séu
gerð í þeim tilgangi og markmiðum, sem
stjórn endur ætla sér, fremur en að fylgt
sé lögum og góðri reikningsskilavenju .
Í reikningsskilum íslenskr a fjármála-
stofn ana á árunum fyrir hrun var t .d .
horft fram hjá eðli útlána en einblínt á
form ið, þar sem tryggingar voru hluta-
bréf í stofnununum sjálfum . Þannig
var eigið fé þeirra ofmetið, svo og útlán
þar sem tryggingar voru hlutabréf
eða stofnfjárbréf í öðrum fjár mála-
stofnunum . Lán til eignar haldsfélaga
með undirliggjandi eign (veð) í hluta-
bréfum í bönkum eru víkj andi lán til
viðkomandi banka . Við veðkall verður
til eftirstæð krafa í hið undir liggjandi
félag . Þá verður virk 85 . gr . laga um
fjármálafyrirtæki, þ .e . að útlán með
veði í eigin hlutabréfum krefjast 100%
eiginfj árbindingar . Þannig byggðist
upp kerfisáhætta í fjármála kerfinu sem
ekki varð lesin í reikn ingsskilum bank-
anna . Með kerfisáhættu er átt við að
einn einstakur atburður geti leitt til
keðjuverkandi áhrifa á allt fjár mála-
kerfið, sem að lokum leiðir til þess
að fjár málakerfið verður fyrir áfalli og
jafn vel hrynur .
Í þessari grein verður sýnt fram á að einka-
væðing íslensku viðskiptabankanna ber
á marga vegu keim af siðrofi . Í einka-
væðingarferlinu var ýmsum gömlum gildum
hafnað . Löggjöf var túlkuð með frjálslegum
hætti og í reikningsskilum fjármálastofnana
var fremur horft á form en efni og eðli
fjármálagerninga .
Þróun löggjafar um
fjármálamarkaði á Íslandi
Fjármálamarkaðurinn lýtur sérstökum lögmálum . Það er í raun viðurkennt
með því að löggjafinn hefur með lagasetn-
ingu sett ítarlegri leikreglur á fjármála-
markaði en í viðskiptalífinu almennt .
Um rekstur fjármálafyrirtækja gildir mjög
ströng löggjöf . Hún hefur þróast í takt við
starfsemi á markaðnum og tekur mið af
reynslu og þörf . Hún tekur þannig einkum
til hins viðtekna og þekkta en nær síður til
nýjunga . Í þeim efnum verður samfélagið
að reiða sig á að fagmennska, ábyrgð og
varfærni ríki í rekstrinum .
Bankar og fjármálafyrirtæki þurfa í
starf semi sinni og viðskiptum að fylgja
marg víslegum lagareglum og fyrirmælum
sem stjórnvöld setja . Þessum reglum
er ekki síst ætlað að vernda hagsmuni
þeirra sem eiga viðskipti við bankana,