Þjóðmál - 01.12.2012, Blaðsíða 46

Þjóðmál VETUR 2012 45
skiptum Finna og þá sérstaklega rétt hæð
alþjóðasáttmála og lögum og reglum ESB .
Að auki var óskað álits á dómskerfinu og
endurskoðunarvaldi dómstóla .
I .
Í almennum athugasemdum Fen eyja nefnd -
ar innar (General remarks) um stjórn ar-
skrá Finnlands er bent á að nauð syn legt
sé að gæta að orðalagi ákvæða hennar,
stjórnskipunarhefðum og „stjórn skip unar-
menningu“, ekki síst ef ríkt hafi stöðug-
leiki og samfella í stjórn skipunar málum yfir
lengri tíma . Því er haldið fram að samkvæmt
norrænni hefð sé lögð mikil áhersla á gögn
frá undirbúningi að samningu stjórn-
arskrárinnar þegar ákvæði hennar séu
túlkuð . Samkvæmt álitsgerð nefndarinnar
er áhersla á samfellda þróun í fullu samræmi
við finnska stjórnarskrárhefð auk þess sem
starfshættir stjórnarskrárnefndar finnska
þjóðþingsins vegi þungt . Lögð er áhersla á
að ekki sé gert ráð fyrir að finnska þingið
setji lög sem stangist á við alþjóðlegar skuld-
bindingar lýðveldisins .
II .
Í kaflanum um grundvallarréttindi og
-frelsi segir m .a . að mannréttindaákvæði
stjórn arskráa lýðræðisríkja beri að túlka til
samræmis við alþjóðlegar mann rétt inda-
skuldbindingar viðkomandi ríkis . Tekið er
fram að þau ríki sem lengi hafi búið við
harðstjórn og stjórnskipunarlegt ófrelsi
hefðu gert vel í því að setja ákvæði alþjóð-
legra mannréttindasáttmála orðrétt í eigin
stjórnarskrá . Þetta eigi þó ekki við um ríki
sem hafi lengi búið við stöðugt lýðræðislegt
stjórnarfar . Þau tryggi mannréttindi oftast
betur en alþjóðasáttmálar krefjast en ákvæði
sáttmálanna miða hins vegar við að tryggð
séu lágmarksmannréttindi . Í álitinu segir að
ríkjum sé einnig frjálst að vega það og meta
í samræmi við eigin hefðir og menningu
hvernig jafnvægi sé háttað milli réttinda
sem stangast á innbyrðis (bls . 4) .
III .
Í þriðja kafla álitsins er fjallað um þjóð-
ar atkvæðagreiðslur og þjóðarfrumkvæði .
Þar kemur fram að hugmyndir um þessi
atriði hafi verið settar fram í erindi Finn-
lands til Feneyjanefndarinnar án þess að
frekari útfærsla hafi fylgt . Sérfræðingar
nefnd ar innar leggja áherslu á að þótt nær
öll þjóðríki hafi einhvers konar ákvæði um
beint lýðræði í stjórnarskrám sínum þá sé
þar einungis um að ræða viðbót við ráðandi
fyrir komulag sem sé fulltrúalýðræði með
einum eða öðrum hætti .
Raktir eru kostir og gallar sem þjóðar-
atkvæðagreiðslur geta haft í för með sér .
Kostir eru m .a . taldir vera þeir að með
þjóðaratkvæðagreiðslu fái þjóðin notið
fullveldisréttar síns og þannig megi leita
álits almennings á mikilvægustu málum á
milli reglulegra kosninga til löggjafarþings
viðkomandi ríkis . Hins vegar verði ekki
fram hjá þeirri sögulegu staðreynd litið að
þjóðaratkvæðagreiðslur (e . plebiscite) hafi
verið misnotaðar í þeim tilgangi að réttlæta
einræðislegar tilhneigingar . Almennt megi
segja að þjóðaratkvæðagreiðslur geti verið
ógn við þingfest lýðræði og þjóni þá oftar
en ekki skammtímahagsmunum einstakra
stjórnmálamanna . Sérfræðingarnir taka það
fram að hvað sem öllum hættumerkjum
líði þá hafi vægi þjóðaratkvæðagreiðslna
aukist á liðnum áratugum en upphaf
þeirrar þróunar megi rekja til 21 . gr . mann-
réttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna
frá 1948 .
Sérfræðingarnir benda á að rannsóknir
Feneyjanefndarinnar sýni ljóslega að til hög-
un þjóðaratkvæðagreiðslna í lýðræðisríkj-
um Evrópu sé með mismunandi hætti og
því verði ekki haldið fram að ein leið í þeim
efnum sé betri en önnur . Þeir takmörkuðu
möguleikar sem finnska stjórnarskráin
bjóði upp á í þessu sambandi verði því ekki
taldir til vansa fyrir stjórnskipun landsins . Í