Þjóðmál - 01.12.2012, Page 92

Þjóðmál VETUR 2012 91
lensk miðaldasaga þótt hún taki að vísu
aðeins til síðustu sex áratuga þess tíma sem
samkvæmt hefðbundinni tímabilaskipt-
ingu sögunnar nefnast miðaldir . Meginefni
bókarinnar er frásögn — skýrsla — af stór-
merkri fornleifarannsókn sem fram fór á
Skriðuklaustri á árunum 2000–2011 .
Rannsóknin beindist að sönnu ekki að
„elstu sögu“ lands og þjóðar, en hún
varpar engu að síður nýju
og athyglisverðu ljósi á
ótal margt og hlýtur að
breyta viðhorfum okkar
til mikilsverðra þátta
íslenskrar menningarsögu
á lokaskeiði miðalda .
Steinunn gengur skipu-
lega til verks . Hún rekur
sögu rannsóknanna á
klaust ur leifunum frá fyrsta
degi til hins síðasta og
byrjar á því að segja frá leit-
inni að rústum klausturs-
ins, en í upphafi var ekki
vitað hvar klaustrið stóð
og komu fleiri en einn staður til álita .
Síðan segir frá uppgreftinum, hvernig
honum vatt fram frá einu ári til annars,
hvað fannst og hvernig, hvaða merkingu
og þýðingu hver fundur hafði, hvaða sögu
munir sögðu o .s .frv . Inn í frásögnina vefur
Steinunn þáttum úr sögu klaustursins og
styðst þar við ritheimildir, skjalfestar og
afleiddar, örnefni og sitthvað fleira . Þetta er
góð aðferð og vel heppnuð . Hún gæðir sögu
klaustursins lífi, lesandinn sér rannsóknina
fyrir sér, hvernig henni vatt fram, hvernig
vitneskja rannsakenda jókst stig af stigi, uns
heildarmyndin var orðin svo ljós sem unnt
var . Jafnframt verður veröld klausturins og
þeirra, sem þar ólu aldur sinn um lengri eða
skemmri tíma, okkur smám saman ljós og
við bókarlok sjáum við fyrir okkur reisulega
og öfluga miðaldastofnun þar sem allt
iðaði af lífi, hver einstaklingur hafði sínum
verkum að sinna og sjálft gegndi klaustrið
mikils verðu hlutverki í sam félaginu .
Þótt undarlegt megi virðast hefur saga
íslensku klaustr anna aldrei verið rannsökuð
eða skráð til neinnar hlítar . Fyrir vikið
höfum við látið okkur nægja heldur
óljósa staðalmynd og í raun gengið út
frá því sem vísu að lífið hafi verið svipað
í öllum klaustrunum,
a .m .k . munka klaustr un-
um, bræðurnir hafi öðru
fremur sinnt bæna haldi
og bókagerð . Niður-
stöður rannsóknar innar
á Skriðuklaustri hljóta að
gjörbreyta þessari mynd .
Þær sýna okkur stofnun þar
sem menn svikust að sönnu
ekki um bænahald og aðrar
trúarlegar athafnir, en
sinntu hins vegar í miklum
mæli — og sennilega fyrst
og fremst — umönnun
sjúkra og veikburða og því
sem nú myndi kallað samfélagsþjónusta .
Kirkjugarðurinn í klaust ur garðinum á
Skriðu hlýtur að teljast einhver merk asti
rannsóknarvettvangur íslenskrar miðalda-
sögu . Þar fundust hvorki fleiri né færri en
295 beinagrindur fólks sem jarðsett var í
garðinum á þeim um það bil sex áratugum
sem klaustrið starfaði . Þetta var fólk á öllum
aldri, allt frá ungum börnum til rígfullorð-
inna karla og kvenna . Sumar beinagrind-
anna báru þess glögg merki að viðkomandi
hafði þjáðst af langvinnum veikindum
í lifanda lífi . Með nútíma aðferðum má
greina hvað hafði hrjáð hvern og einn og
niðurstaðan er ljós: Skriðuklaustur var öðru
fremur sjúkrastofnun og beinagrindurnar
veita stórmerkar upplýsingar um heilsufar
fólks á fyrstu áratugum 16 . aldar og hvaða
sjúkdómar hrjáðu Íslendinga mest undir lok